Halka Arz İşlemleri, şirket paylarının yanı sıra tahvil, varant, kira sertifikası v.s. gibi tüm sermaye piyasası araçlarının halka satış işlemleridir. Özellikle uygulamada sıklıkla karşılaşılan arz işlemleri şirket paylarının satışıdır. Bu şekilde şirketlerde ki ortaklık sayısı en az 500 ortağa çıkarılmaktadır.
Halka az olacak şirketlerin ilk amacı finansman ihtiyaçlarını karşılamak, tanıtımlarını yapmak finansal kuruluşlar nazarında kredibilitelerini arttırmak ve kurumsal bir yapı oluşturarak prestijlerini üst seviyelere çıkarmaktır.
Özellikle son yıllarda bankaların kredi faiz oranlarının yüksek olması dolayısıyla finansal ihtiyaçlarını karşılamakta zorlanan şirketlerin sıklıkla başvurduğu borsaya açılma yani halk arz işlemleri büyük önem arz etmektedir
Bankaların kredi verdikten sonra yükleneceği riskler göz önünde bulundurulduğunda ve sonrasında bunun devlete maliyeti düşünüldüğünde halka arz işlemlerinin kontrollü bir şekilde desteklenmesi ve buna uygun mevzuat düzenlemelerinin yapılması ekonomiye ciddi katkılar sağlayacaktır.
Halka arz mevcut payların satışı ile olabileceği gibi sermaye artışı yoluyla yeni payların halka arzı şeklinde de olabilmektedir.
HALKA ARZ İÇİN ŞİRKETTE ARANAN ŞARTLAR
Halka arz olacak şirketlerin bir takım temel şartları taşıması gerekir. Halka arz işlemleri konusunda başvuruda bulunmak isteyen şirketlere ait şartlar VII-128.1 sayılı Pay Tebliği’nde ( https://www.eyavuz.av.tr/pay-tebligi-vii-128-1/ )yer almaktadır. Bunlardan biri arz olacak şirket türünün anonim şirket olması ve sermayesinin tamamının ödenmiş olması ve de ortaklığa ait mal varlıklarının gerçeğe uygun olması gerekmektedir.
Öte yandan halka arz edilecek payların üzerinde rehin veya benzeri bir sınırlama/takyidat olmaması ,herhangi bir şekilde devir veya tedavülünü kısıtlayıcı veya pay sahibinin haklarını kullanmasına engel olacak kayıtların olmaması zorunludur.
HALKA ARZ İÇİN ÖN HAZIRLIK AŞAMASI
Temel şartların varlığı halinde hisselerini halka arz edecek şirketin Sermaye Piyasası kurulunca belirlenmiş yetkili aracı kuruluşlarla bir aracılık sözleşmesi imzalaması gerekmektedir.
Yetkili aracı kuruluşlar SPK’nın internet sitesinde yayınlanmaktadır.
Yapılacak sözleşmede şirketlerin hak ve sorumlulukları ile bakiye yükleniminin yapılıp yapılmayacağı, yapılacak yüklenimin nasıl olacağı, halka arz yöntemi, çeşidi ile diğer hususlar yer alır. Sözleşme tek bir aracı kuruluşla yapılabileceği gibi birden fazla aracı kuruluşun oluşturduğu konsorsiyum ile de yapılabilir.
Şirket ana sözleşmesinin 6362 Sayılı Sermaye Piyasası Kanunu’na ( https://www.eyavuz.av.tr/6362-sayili-sermaye-piyasasi-kanunu/ )uygun olmasını sağlamak ve bunun içinde şirket esas sözleşmesine ait tadil tasarısını şirket yönetim kurulu kararıyla düzenleyip, esas sözleşme tadil tasarılarını Kurulun onayına sunmak ve onaydan geçirmek gerekir.
Kurulca onaylanan tadil tasarısının şirket genel kurulunca 6 ay içerisinde onaylanması gerekmektedir.
Hazırlanan tadil tasarısı hakkında kurulun kabul etmesi durumunda Ticaret Bakanlığına izin için başvuru yapılır.
Devamında ise sermaye piyasasında belirlenmiş ve finansal tabloları piyasaya uygun olarak hazırlanıp bağımsız denetimin onayından geçirmeli ve “bağımsız hukukçu raporu” hazırlanmalıdır. Bu raporda ortaklığın şirketin mali ve hukuki kayıtları gibi kapsayan ticari defterleri, sözleşmeleri, ruhsat ve lisansları ile şirket ortakları adli sicil kayıtları, mal varlıkları ve önemli uyuşmazlıkları yer alır.
Aracı kuruluş, paylara ilişkin fiyat tespit çalışmaları yapar. Bu çalışmalara ilişkin raporda, şirketin yapısı ve faaliyetleri konusunda Uluslararası Değerleme Standartlarında (UDS) belirtilen kıstaslar uygulanır. Hazırlanan işbu raporlar izahname ile birlikte yayımlanır.
YERİNDE İNCELEME AŞAMASI
Yukarıda belirtilen işlemlerden sonra ise şirket merkezi ve üretim tesisleri Kurul tarafından ziyaret edilerek incelenir.
Bu incelemelerden sonra ise izahnamenin düzenlenmesi aşamasına geçilir. İzahnamede şirketin tüm finansal ve hukuki durumu, halka arz edilecek payların nitelikleri ve diğer hususlar yer alır. İzahnamenin buradaki amacı şirketin yatırımcılara tanıtılmasıdır.
Öte yandan aracı kuruluşla fiyat tespit raporu hazırlamak suretiyle payların fiyatları belirlenir ve bunlar izahname ile birlikte yayımlanır. Tüm bu işlemler bittikten sonra da borsada işlem görme aşamasına geçilir.
HALKA ARZ AŞAMASI
Bu aşamada şirket izahnamenin onaylanması için kurula başvurup aynı zamanda da ortaklık internet sitesinde ve KAP (Kamuyu Aydınlatma Platformu) üyeliğinin bulunması halinde KAP’ta ve yetkili kuruluşun internet sitesinde ilan edilir.
Şirket şayet ilk defa halka arz talebinde bulunuyor ise Kurul, hazırlanan izahname hakkında 20 gün içerisinde kararını verir ve bu karar üzerine de 15 gün içerisinde şirketin internet sitesinde varsa KAP’ta ve yine varsa yetkili kuruluşun internet sitesinde ilan edilir.
İzahnamenin yayınına ilişkin bilgiler ilandan sonra ticaret siciline tescil edilerek Türkiye Ticaret Sicil Gazetesinde ilan edilir.
Bunun yanı sıra izahnamenin onayı için kurula başvurunun dışında BİST’e (Borsa İstanbul) başvuruda bulunarak borsa kotuna alınması için talepte bulunulur..
İlk defa halka arz edilen paylar tüm pazarlarda işlem görmez, bu paylar sadece belli başlı pazarlarda işlem görür. Bu konuda da BİST karar verir.
HALKA ARZDAN SONRA YAPILMASI GEREKENLER
Payları borsada işlem gören ortaklıklar; yıllık finansal tabloları için sürekli, altı aylık ara dönem finansal tabloları için ise sınırlı bağımsız denetim yaptırmak zorundadırlar.
Bu şekilde bağımsız denetim raporundan halkın bilgi edinmesi sağlanır.
Ayrıca ortaklığın yönetim kurulu tarafından faaliyet raporları bağımsız denetimden geçirilip faaliyet raporlarında yer alan finansal bilgilerin gerçeği yansıtıp yansıtmadığı kontrol edilir.
Halka arz edilen paylardan elde edilen gelirlerin nasıl kullanılacağı yasada yer almakta olup izahnamedede belirtilmiş bulunduğundan, bunların aksine hareket edilmesi durumunda idare tarafından bir takım cezalar uygulanabilmektedir.
Paylara ait gelirlerin izahnameye aykırı kullanılması sebebiyle idare tarafından halka arz olunan şirkete uygulanan idari para cezasına ilişkin Danıştay 13.Daire Başkanlığı’nın 2018/573 E. , 2023/5129 K. Sayılı ,29.11.2023 T.ilamında” “Dava konusu işlemin tesisine esas alınan mevzuat düzenlemeleri incelendiğinde, izahnamenin düzenlenmesi ve Kurul onayının alınması aşamasında yapılması gerekenlerin düzenlendiği, mevzuatta, halka arz gelirinden elde edilen gelirin izahnamede belirtilen husular dışında kullanılmasını yasaklayan herhangi bir düzenleme bulunmadığı, öte yandan, davalı idare tarafından, davacının izahnameyi yatırımcıları yanıltarak veya aldatarak düzenlediğine yönelik herhangi bir delil de sunulmadığı göz önüne alındığında, mevzuatta tanımlanmamış bir fiil nedeniyle idarî para cezası uygulandığı anlaşılmakta olup, bu durum ise kanunîlik, hukukî güvenlik ve belirlilik ilkelerine aykırılık teşkil ettiği sonucuna varıldığından, bu gerekçeyle temyize konu Mahkeme kararının bozulması gerektiği düşünülmektedir.” denilmektedir. (Kararın tamamına https://www.eyavuz.av.tr/halka-arz-edilen-paylardan-elde-edilen-gelirler-izahnameye-aykiri-olarak-kullanilamaz/linkinden ulaşabilirsiniz.)
Görüldüğü üzere halka arz işlemleri bittikten sonra dahi ortaklığa ait denetimler devam etmekte,pay sahiplerinin hakları korunmaktadır.
