E-Fatura (fatura e )teknolojik sistem ve araç gereçlerin gelişmesiyle birlikte ticari hayatın dijital temel belgeleri haline gelmiş ve güvenli alacak-borç ilişkisinin varlığının tespiti açısından oldukça önemli bir yere gelmiştir.
Ticari hayatın temel belgelerinden olan faturaların düzenlenip karşı tarafa teslimiyle birlikte TBK m. 117 uyarınca, borçlunun borcunu ifa etmemesi durumunda ve alacaklının ifayı talep etmesine rağmen söz konusu edimin yerine getirilmemesi durumunda borçlu temerrüde düşmüş olur. Yani temerrüt, “borcun vadesinin gelmiş olmasına rağmen yerine getirilmemesi” anlamına gelir.
Temerrüdün oluşabilmesi için şu şartlar aranır: borcun muaccel olması, borçlunun ifa imkânının bulunması, alacaklının ifayı kabul edebilir durumda olması ve borçluya bir ihtar gönderilmesi şartları aranmaktadır.
Ticari ilişkilerde, özellikle mal ve hizmet tedarikinde temerrüt, özel bir düzenlemeye tabi bulunmaktadır. TTK m. 1530’da bu açıkça düzenlenmiştir. Bu maddeye göre, eğer taraflar arasında aksi kararlaştırılmamışsa, borçlu faturanın veyahut da eşdeğer ödeme talebinin kendisine ulaştığı tarihten itibaren otuz gün sonunda kendiliğinden temerrüde düşmektedir. Dolayısıyla, ticari ilişkilerde fatura yalnızca borç ilişkisinin varlığını ve içeriğini gösteren bir belge değil aynı zamanda temerrüt süresinin başlangıcını belirleyen hukuki bir bildirim aracıdır.
Temerrüt ise borcun muaccel hale gelmesi ve muacceliyete bağlanan faizin başlangıcı ve de diğer hukuki sonuçlar açısından önemli bir yere sahiptir.
Temerrüt süresinin başlaması için, öncelikle faturanın borçluya ulaşması gerekmektedir. Faturanın yalnızca düzenlenmiş olması veyahut da postaya verilmiş olması yeterli değildir; borçlunun fiilen faturayı öğrenmesi gerekir. Bu husus, Yargıtay içtihatlarında da istikrarlı biçimde vurgulanmaktadır.
Eğer fatura borçluya hiç ulaşmazsa, teslim veya hizmetin gerçekleştiği tarih esas alınarak otuz günlük süre işlemeye başlar. Bu noktada, “teslim tarihi” ile “fatura tebliğ tarihi” arasındaki fark, temerrüt tarihinin tespitinde belirleyici olur.
E-Faturada Temerrüt
7201 sayılı Tebligat Kanunu’nun 7.maddesinde elektronik tebligatlarla ilgili kısım konumuz açısından önem arz etmektedir.
28/02/2018 tarihinde kabul edilen 7101 Sayılı İcra İflas Kanunu ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun’un 48.maddesinde e-tebliğlere ilişkin sürelerin başlangıç tarihleri ve diğer hususlara yer verilmiştir.
MADDE 48- 11/2/1959 tarihli ve 7201 sayılı Tebligat Kanununun 7/a maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
“MADDE 7/a- Aşağıda belirtilen gerçek ve tüzel kişilere tebligatın elektronik yolla yapılması zorunludur.
- 10/12/2003tarihli ve 5018 sayılı Kamu Malî Yönetimi ve Kontrol Kanununa ekli (I), (II), (III) ve (IV) sayılı cetvellerde yer alan kamu idareleri ile bunlara bağlı döner sermayeli kuruluşlar.
- 5018 sayılı Kanunda tanımlanan mahallî idareler.
- Özel kanunla kurulmuş diğer kamu kurum ve kuruluşları ile kanunla kurulan fonlar ve kefalet sandıkları.
- Kamu iktisadi teşebbüsleri ile bunların bağlı ortaklıkları, müessese ve işletmeleri.
- Sermayesinin yüzde ellisinden fazlası kamuya ait diğer ortaklıklar.
- Kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları ve üst kuruluşları.
- Kanunla kurulanlar da dahil olmak üzere tüm özel hukuk tüzel kişileri.
- Noterler.
- Baro levhasına yazılı avukatlar.
- Sicile kayıtlı arabulucular ve bilirkişiler.
- İdareleri, kamu iktisadi teşebbüslerini veya sermayesinin yüzde ellisinden fazlası kamuya ait diğer ortaklıkları; adli ve idari yargı mercileri, icra müdürlükleri veya hakemler nezdinde vekil sıfatıyla temsile yetkili olan kişilerin bağlı bulunduğu birim.
Birinci fıkra kapsamı dışında kalan gerçek ve tüzel kişilere, talepleri hâlinde elektronik tebligat adresi verilir. Bu durumda bu kişilere tebligatın elektronik yolla yapılması zorunludur.
Birinci ve ikinci fıkra hükümlerine göre elektronik yolla tebligatın zorunlu bir sebeple yapılamaması hâlinde bu Kanunda belirtilen diğer usullerle tebligat yapılır.
Elektronik yolla tebligat, muhatabın elektronik adresine ulaştığı tarihi izleyen beşinci günün sonunda yapılmış sayılır.
Bu Kanun uyarınca yapılan elektronik tebligat işlemleri, Posta ve Telgraf Teşkilatı Anonim Şirketi tarafından kurulan ve işletilen Ulusal Elektronik Tebligat Sistemi üzerinden yürütülür. Posta ve Telgraf Teşkilatı Anonim Şirketi, sistemin güvenliğini ve bu sistemde kayıtlı verilerin muhafazasını sağlayacak her türlü tedbiri alır.
Bu maddenin uygulanmasına ilişkin usul ve esaslar yönetmelikle belirlenir.” denilmiştir.
Yukarıda da belirtildiği üzere; taraflara elektronik yolla tebligat yapılabilir. Bu konuda tarafların yasa gereği ihtiyari olarak bu usulü seçmeleri söz konusu olabileceği gibi, tüzel kişilikleri bulunan Anonim, Limited ve sermayesi paylara bölünmüş Komandit şirketlerde elektronik yolla tebligat uygulaması zorunlu hale getirilmiştir.
Elektronik belge/tebligat sistemiyle birlikte , 397 Sıra No’lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ile e-fatura, kağıt fatura ile aynı hukuki sonuçları doğuran bir belgeler olarak tanımlanmış ve kağıt yahut fiziki belgelere bağlanan sonuçlar bu e-belgelere de bağlanmıştır.
Elektronik yolla yapılan tebligat, muhatabın elektronik adresine ulaştığı tarihi izleyen beşinci günün sonunda yapılmış sayılır. Muhatabın e faturayı sistem üzerinden görmesi yahut tebligatı açarak içeriğini görmesi tebligat süresinin başlangıcına etkisi bulunmayıp her hal ve şartta temerrüt e-faturanın sistem üzerinden alıcının/muhatabın kutusuna düştükten sonraki günden başlayarak 5.günün sonunda işlemeye başlayacak ve hukuki sonuçları da bu tarihten itibaren ortaya çıkacaktır.
