İşçilerin Ara Dinlenme Hakkı
1- Dinlenme Hakkının Kapsamı
Çalışanların günlük mesailerini gerçekleştirirken dinlenme ihtiyaçlarının olmadığını söylemek pek tabii ki mümkün değildir. Bu ihtiyacı karşılamak için getirilen başlıca düzenleme 4857 sayılı İş Kanunu’nun 68. maddesidir. Maddenin başlığı “Ara Dinlenmesi” olduğundan yazımızda mola yerine ara dinlenme terimini kullanacağız.
İlgili kanun maddesinde öncelikle ara dinlenmelerin asgari süreleri belirlenmiştir. Buna göre;
- Dört saat veya daha kısa süreli işlerde en az 15 dakika,
- Dört saatten fazla ve yedibuçuk saate kadar (yedibuçuk saat dahil) süreli işlerde en az yarım saat,
- Yedibuçuk saatten fazla süreli işlerde en az bir saat ara dinlenme süresi verilmelidir.
Bu sürelerin kısaltılması kanunen yasaklanmış olmakla birlikte daha uzun ara dinlenme sürelerinin belirlenmesine izin verilmiştir. Böylelikle sözleşmelere işçi aleyhine bir hüküm getirilmesi yasaklanmıştır. Sözleşmelerde bu yasağı ihlal edecek şekilde daha az ara dinlenme tanıyan sözleşme maddeleri geçersiz olup hüküm doğurmayacaktır.
Ara dinlenmeler ile ilgili kanunla belirlenen genel bir kural da ara dinlenmelerin aralıksız kullandırılması kuralıdır. Ancak bu hüküm emredici bir hüküm olmayıp bu sürelerin iklim, mevsim, o yerdeki gelenekler ve işin niteliği göz önünde tutularak sözleşmeler ile aralıklı olarak kullandırılmasına da kanun tarafından izin verilmiştir. Dolayısıyla bu konu hakkında sözleşmedeki hükümler geçerli kabul edilebilecektir. Sözleşmede bu yönde bir hüküm yoksa kanun maddesi uygulanacaktır.
Dinlenme sürelerinin en önemli özelliklerinden biri de bu sürelerin çalışma süresinden sayılmamasıdır. Çünkü hukuken işçiler bu süre zarfında tamamen serbest olduklarından bu sürelere ilişkin ücret almayacaklardır. Bununla birlikte işçinin iş yerinde her an çalışmaya hazır halde tutulup iş için bekletildiği süreler İş Kanunu madde 66 uyarınca çalışılmış sayılan süreler olup ara dinlenme yerine geçmemektedir.
2- Ara Dinlenme (Mola) Süresinde Çalıştırılma Durumu
Yukarıda belirtildiği üzere işçiler ara dinlenme saatlerinde serbesttirler ve çalışmamaktadırlar. Ancak bu saatlerde fiilen çalışıldığı da söz konusu olmaktadır. Söz konusu ihtimalin hukuki çerçevesini Yargıtay 9. Hukuk Dairesi’nin 2010/38644 E., 2013/1604 K. sayılı ve 16.01.2013 tarihli kararındaki aşağıdaki paragraf net bir şekilde ortaya koymaktadır:
” İşçi, ara dinlenme saatinde tamamen serbesttir. Bu süreyi işyeri içinde ya da dışında geçirebilir. İşyerinde geçirmesi ve bu süre içinde çalışmaya devam etmesi durumunda ara dinlenmesi verilmemiş sayılır. Ancak işçi işyerinde kalsa bile, ara dinlenmesi süresini serbestçe kullanabilir, bu süre içinde çalışmaya zorlanamaz. Ara dinlenmesi için ücret ödenmesi gerekmez. Ancak, bu süre işçiye dinlenme zamanı olarak tanınmamışsa, işçinin normal ücretinin ödenmesi gerekir. Bu sürenin haftalık 45 saati aşan kısmını oluşturması halinde ise, zamlı ücret ödenmelidir.”
Görüldüğü üzere ara dinlenme süresinde fiilen çalışılmışsa işçinin ücreti ödenmelidir. Bu süreler haftalık 45 saati aşan süreler ise tıpkı fazla mesai ücreti gibi zamlı ödenmelidir.
