SMK Kapsamında Patent Hakkı: Yenilik ve Buluşun Korunması

Sınai Mülkiyet Kanunu (SMK), teknik alandaki yenilikleri ve buluşları koruyan en güçlü sınai mülkiyet haklarından biri olan patent hakkını detaylı bir şekilde düzenler. Patent, buluş sahibine, buluşunu belirli bir süre boyunca başkalarının izni olmaksızın üretme, kullanma, satma veya ithal etme yetkisi veren inhisari bir haktır. Bu hak, araştırma ve geliştirme faaliyetlerini teşvik ederek teknolojik ilerlemeyi destekler.

Patent Verilebilirlik Şartları (SMK Madde 82)

Bir buluşa patent verilebilmesi için üç temel şartı taşıması gerekir:

• Yenilik: Buluş, dünya genelinde kamuya sunulmamış olmalıdır. Yani, buluşun başvuru tarihinden önce herhangi bir yerde, yazılı veya sözlü olarak, uygulama yoluyla veya başka herhangi bir biçimde kamuya açıklanmamış olması gerekir. Bu, buluşun daha önce hiç var olmaması gerektiği anlamına gelir.
• Buluş Basamağı: Buluş, ilgili teknik alandaki bir uzmana göre tekniğin bilinen durumundan aşikâr bir şekilde ayrılmalıdır. Yani, buluşun mevcut teknolojilere göre sıradan bir gelişme değil, bir “sıçrama” niteliğinde olması beklenir. Bu şart, “buluş basamağı” veya “icat düzeyi” olarak da adlandırılır.
• Sanayiye Uygulanabilirlik: Buluş, tarım da dâhil olmak üzere sanayinin herhangi bir dalında üretilebilir veya kullanılabilir nitelikte olmalıdır. Bu şart, buluşun teorik olmaktan ziyade pratik bir uygulama alanına sahip olması gerektiğini belirtir.

Bu üç şartın yanı sıra, buluşun bir konu sınırlamasına takılmaması da gerekir. Örneğin, keşifler, bilimsel teoriler, matematiksel yöntemler, zihni faaliyetler, iş yöntemleri, oyun planları ve estetik niteliği olan eserler doğrudan patentle korunamaz.

Patent Hakkının Kapsamı ve Süresi (SMK Madde 85 ve 101)

Patent hakkı, buluş sahibine, buluşun konusu ürünün veya usulün başkaları tarafından izinsiz olarak üretilmesi, kullanılması, satılması, dağıtılması, ithal veya ihraç edilmesi gibi fiilleri engelleme yetkisi verir. Patent hakkı, buluşun kendisini korur; yani, bir ürünün veya usulün teknik özelliği korunur.

Türk hukukunda patentler incelemeli patent sistemi ile korunur. Patentin süresi, başvuru tarihinden itibaren 20 yıldır ve bu süre uzatılamaz. Bu süre zarfında, patent sahibi buluşu üzerindeki inhisari hakları kullanır.

Patent Hakkına Tecavüz Fiilleri (SMK Madde 141)

SMK Madde 141, patent hakkına tecavüz sayılan fiilleri açıkça listeler. Bu fiiller genellikle şunları kapsar:

• Buluşun İzinsiz Üretimi, Satışı veya Kullanımı: Patent sahibinin izni olmaksızın, patent konusu ürünün üretilmesi, satılması, dağıtılması, ithal veya ihraç edilmesi veya ticari amaçla kullanılması.
• Usul Patentlerinin İhlali: Patent konusu bir usulün izinsiz kullanılması. Eğer bir ürün yeni bir usulle üretilmişse ve bu usul patentliyse, usulün kullanılması veya usulden doğrudan elde edilen ürünün piyasaya sürülmesi tecavüz sayılır.
• Patentin Uygulanması İçin Gereken Araçların Temini: Patentli buluşu uygulamak için gerekli olan araçları, tecavüz fiilinde bulunacağını bildiği veya bilmesi gerektiği hâlde temin etmek veya aracılık etmek.
• Tecavüz Yoluyla Üretilen Ürünlerin Kullanımı: Patent hakkına tecavüz fiilini gerçekleştiren kişi tarafından üretilen veya piyasaya sürülen ürünleri, fiilin patent hakkına tecavüz teşkil ettiğini bilerek veya bilmesi gerekirken ticari amaçla kullanmak.