Bir kıymetli evrak olması ve tedavül kabiliyeti bulunması sebebiyle konişmento, her el değiştirmesinde söz konusu konişmento her haklı hamil lehine akdedilmiş yeni bir sözleşme niteliğinde olacaktır. Bu nedenle yanlış konişmento tanzim etmesi durumunda taşıyanın sorumluluğu borçlar hukuka dayalı bir sorumluluk olan culpa in contrahendo sorumluluktur.
Kısaca culpa in contrahendo sorumluluk sözleşme görüşmeleri esnasındaki kusurlu hareketten kaynaklanan sorumluluktur. Taraflar sözleşme görüşmelerine başladıktan yani sözleşmeyi akdetmek üzere temasa geçtikten sonra taraflar arasında özel bir güven ilişkisi kurulur. Bu güven ilişkisinde dürüstlük kuralına aykırı ve kusurlu hareketiyle bir zararın doğmasına sebep olan taraf, karşı tarafın zararını sözleşme hükümleri uyarınca tazmin etmelidir.
TTK m. 1228/1’de yer alan düzenlemeye göre konişmento, bir taşıma sözleşmesinin yapıldığını ispatlayan, eşyanın taşıyan tarafından teslim alındığını veya gemiye yüklendiğini gösteren ve taşıyanın eşyayı, ancak onun ibrazı karşılığında teslimle yükümlü olduğu senettir. Konişmento, nama, emre veya hamile yazılı olarak düzenlenir.
Aynı zamanda konişmento, yükletenin talebi üzerine, taşıyan ya da taşıyanın temsilcisi acente veya kaptan tarafından düzenlenen, taşınması kararlaştırılan yükün taşıyan tarafından teslim alındığı vakıasını kabul ve boşaltma limanında konişmentonun haklı hamiline yükün teslim edileceği taahhüdünü içeren bir kıymetli evraktır.
Konişmento tedavül kabiliyetinin bulunması, emtiayı temsil etmesi ve ayni etkisi bulunması nedenleriyle deniz ticaretinde önemli bir yer tutmaktadır.
Peki, konişmentoda bulunan bir kaydın gerçek duruma aykırı olması, gerçek durumla uyuşmaması durumunda kim sorumlu olacaktır ve sorumluluğunun kapsamı ne olacaktır?
Bu durumda taşıyanın sorumluluğuna gidilecektir.
Konişmentonun doğru bir şekilde tanzim edildiğine duyulan güven dolayısıyla uğranılan tüm zararlar TBK hükümlerine taşıyandan talep edilebilecektir.
Kusurlu olarak yanlış konişmento tanziminde taşıyanın tazminat sorumluluğu’nun (Culpa in contrahendo sorumluluk) doğması için dört şart aranır:
- Konişmentoda yer alan kayıt gerçeği yansıtmamalıdır.
- Konişmentoda yer alan gerçeğe aykırı bu kayıt nedeniyle bir zarar meydana gelmiş olmalıdır.
- Konişmentoda yer alan gerçeğe aykırı bu kayıt ile zarar arasında nedensellik bağı olmalıdır.
- Taşıyan kusurlu olmalıdır.
Yanlış konişmento tanziminde taşıyanın tazminat sorumluluğu(Culpa in contrahendo sorumluluk)’nun doğması için bu şartların oluştuğunu ispat yükü zarar görendedir.
KAYNAKÇA
Antalya, O. “Gökhan: Borçlar Hukuku Genel Hükümler, Cilt V/1, 1, Temel Kavramlar, Sözleşmeden Doğan Borç İlişkileri, Genişletilmiş 2.” Baskı, Ankara (2019).
Çağa, Tahir, and Rayegan Kender. “Deniz Ticareti Hukuku II.” (2006).
