Yabancı Mahkeme Kararlarının Tanınması ve Tenfizi
Mahkeme kararları kural olarak yalnızca verildikleri ülke kapsamında etkili olup hüküm ve sonuç doğururlar. Yabancı bir ülke mahkemesi tarafından verilmiş kararın Türkiye’de hüküm ve sonuç doğurabilmesi için Türkiye’de tanınması ve tenfizi gerekmektedir.
Sınır aşan ilişkilerin artan yoğunluğu, özellikle yabancı unsurlu evliliklerden kaynaklanan uyuşmazlıklar başta olmak üzere birçok özel hukuk sorunlarına sebebiyet vermektedir. Her devlet kendi mahkemelerinin verdiği kararlarla ulusal çıkarlarını korumaya çalışırken, diğer yandan da kişilerin haklarına saygı kurallarını da gözetmek durumundadır. Egemen devletlerin kendi mahkemelerinin verdiği kararların etkililiği o ülke ile sınırlıdır. Yabancı mahkeme kararlarının verildiği ülke dışında kabul edilmesi, hüküm ve sonuç doğurması ise kararın tanınması ve tenfizi ile mümkündür. Kural olarak tanıma ve tenfiz açılacak ayrı bir dava ile gerçekleştirilebilir. Bu davalar sonucunda tanıma veya tenfiz kararı verilmesiyle birlikte yabancı mahkeme kararı, mahalli mahkeme kararı kuvvet ve niteliğini kazanır.
Türk tanıma ve tenfiz hukukuna göre, her tenfiz kararı, aynı zamanda tanıma kararını da kapsar. Diğer bir söylemle, tenfizine karar verilen yabancı mahkeme ilamı aynı zamanda Türk Hukukunca tanınmış da olmaktadır.
- Tanıma: Yabancı mahkeme ilâmının kesin delil veya kesin hüküm olarak kabul edilebilmesi Kararın Türk Mahkemelerince tanınması sağlandıktan sonra karar, Türk Mahkemelerince verilmiş sayılacaktır. Tanıma halinde, yabancı ilamın kesin hüküm ve kesin delil etkisi, yabancı mahkeme kararının kesinleştiği andan itibaren hüküm ifade edecektir.
- Tenfiz: Yabancı mahkemelerce verilmiş olan ve o devlet kanunlarına göre kesinleşmiş bulunan ilamlar, yetkili Türk Mahkemesi tarafından tenfiz kararının verilmesiyle Türkiye’de icra olunabilecektir. Kısacası tenfiz kararıyla birlikte yabancı ülkede verilmiş kararın, Türkiye’de icrası sağlanabilmektedir. Böylece yabancı ülkede verilmiş ve tanıma kararıyla birlikte kesin hüküm etkisine haiz nitelik kazanmış karar tenfiz kararıyla da birlikte icra kabiliyetine haiz olacak ve doğrudan doğruya icrası sağlanabilecektir.
Yabancı mahkemelerin kararının tanınması ve tenfizi, kararın Türkiye’de hüküm ve sonuç doğurabilmesi için zorunlu bir müessesedir.
Tanıma ve tenfiz kararını verecek yetkili mahkeme, dosyanın esasına ilişkin bir inceleme yapmamaktadır. Mahkeme yalnızca kanunda yer alan, tanıma ve tenfize ilişkin şartların gerçekleşip gerçekleşmediği noktasında sınırlı bir inceleme yapmaktadır. Buna revizyon yasağı denmektedir. Yabancı ülkede kanunun nasıl uygulandığı, yanlış uygulanıp uygulanmadığı Türk hakimini ilgilendirmemektedir.
TANIMA VE TENFİZDE GÖREVLİ-YETKİLİ MAHKEME
Tenfiz kararları hakkında görevli mahkeme asliye mahkemesidir.
Bu kararlar kendisine karşı tenfiz istenen kişinin Türkiye’deki yerleşim yeri, yoksa sakin olduğu yer mahkemesinden, bunlar mevcut değilse Ankara, İstanbul veya İzmir Mahkemelerinden birinden istenebilir.
TANIMA VE TENFİZDE YARGILAMA USULÜ
Tenfiz istemine ilişkin dilekçe, duruşma günü ile birlikte karşı tarafa tebliğ edilir. İstem, basit yargılama usulü hükümlerine göre incelenerek karara bağlanır.
Karşı taraf ancak bu bölüm hükümlerine göre tenfiz şartlarının bulunmadığını veya yabancı mahkeme ilâmının kısmen veya tamamen yerine getirilmiş yahut yerine getirilmesine engel bir sebep ortaya çıkmış olduğunu öne sürerek itiraz edebilir.
TANIMA VE TENFİZDE TARAFLAR
Kararın tenfiz edilmesinde hukuki yararı bulunan herkes tenfiz isteminde bulunabilir. Tenfiz istemi dilekçe ile olur. Dilekçede aşağıdaki huşular yer alır:
-Tenfiz isteyenle, karşı tarafın ve varsa kanunî temsilci ve vekillerinin ad, soyad ve adresleri.
-Tenfiz konusu hükmün hangi devlet mahkemesinden verilmiş olduğu ve mahkemenin adı ile ilâmın tarih ve numarası ve hükmün özeti.
-Tenfiz, hükmün bir kısmı hakkında isteniyorsa bunun hangi kısım olduğu.
