Dijital çağ, tüketicilerin alışkanlıklarını ve tüketim biçimlerini önemli bir şekilde değiştirdi. İnternetin ve mobil teknolojilerinin yaygınlaşmasıyla birlikte, tüketiciler artık alışverişlerini daha pratik, kolay ve hızlı bir şekilde yapabilmektedirler. Tüketicilerin alışverişlerini bu kadar pratik yapması zaman ve elverişlilik açısından çok fazla artıları olan bir durum olsa da bu durumun artıları kadar eksileri de bulunmaktadır.
Dijital çağda tüketici hukukunda ortaya çıkan en büyük sorunlardan biri sözleşmelerin elektronik ortamda kuruluyor olmasıdır. Elektronik sözleşmeler, tüketici hukukunda önemli avantajlar sağlamaktadır.
Bu avantajlar şunlardır:
- Sözleşmenin kurulmasını kolaylaştırır. Tüketiciler, elektronik sözleşmeleri, istedikleri zaman ve istedikleri yerde kurabilirler.
- Sözleşmenin ifasını hızlandırır. Tüketiciler, elektronik sözleşmelerde yer alan hak ve yükümlülükleri daha hızlı bir şekilde yerine getirebilirler.
- Sözleşmenin sona ermesini kolaylaştırır. Tüketiciler, elektronik sözleşmeleri, istedikleri zaman ve istedikleri şekilde sona erdirebilirler.
Ancak, elektronik sözleşmeler, tüketicilerin haklarını koruma açısından bazı riskler de içermektedir. Bu riskler şunlardır: Elektronik ortamda kurulan sözleşmeler yani dijital sözleşmeler, tüketicilerin sözleşmenin içeriğini anlama ve onaylama imkanlarını sınırlamaktadır. Bununla birlikte tüketicilerin dijital sözleşmeden dönme veya sözleşmenin geçersizliğini ileri sürme imkanları da büyük ölçüde zorlaşmaktadır.
Tüketici hukuku, elektronik sözleşmelerin düzenlenmesine ilişkin bazı düzenlemeler içermektedir. Bu düzenlemeler, tüketicilerin haklarını korumayı amaçlamaktadır.
6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun (TKHK)’nın 4. maddesine göre, sözleşmeler, kanuna ve ahlaka uygun olarak kurulmalıdır. Elektronik sözleşmeler de bu hükümlere tabidir.
Elektronik sözleşmelerin tabi olduğu hükümler; TKHK’nın 6. maddesine göre, tüketici, sözleşmenin içeriğini, sözleşmenin kurulmadan önce açık ve anlaşılır bir şekilde öğrenebilmelidir.
TKHK’nın 7. maddesine göre, işletmeler, tüketicilerin kişisel verilerini, yasal bir dayanağı olmadan toplayamaz, işleyemez veya paylaşamaz. Bu hüküm, elektronik sözleşmeler için de geçerlidir.
Tüketicinin Korunması Hakkında Yönetmelik‘in 10. maddesine göre, elektronik sözleşmeler, açık, anlaşılır ve tüketicinin kolaylıkla ulaşabileceği şekilde hazırlanmalıdır. Bu hüküm, tüketicilerin sözleşmenin içeriğini anlama ve onaylama imkanlarını güçlendirmeyi amaçlamaktadır.
Yönetmeliğin 11. maddesine göre, tüketiciler, elektronik sözleşmeleri, onaylamadan önce, sözleşmenin içeriğini dikkatlice okumalıdırlar. Bu hüküm, tüketicilerin sözleşmeden dönme veya sözleşmenin geçersizliğini ileri sürme imkanlarını güçlendirmeyi amaçlamaktadır.
Diğer büyük sorunlardan biri ise kişisel verilerin korunmasıdır. İnternet ve mobil teknolojiler,kişisel verilerin daha hızlı ve kolay bir şekilde toplanmasına olanak sağlamaktadır. Özellikle e-ticaret sitelerinden yapılan alışverişlerde “kişisel verilerimin işlenmesini kabul ediyorum” butonu tüketicilerin alışverişini hızlı bir şekilde yapmak istemesi sonucu söz konusu kvkk sözleşmesi okunmadan kabul edilmekte ve tüketicilerin kişisel verilerinin işlenmesine izin verilmesi oldu bittiye getirilmektedir.
Tüketici hukukunda kişisel verilerin korunması, 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun (TKHK) ve 6698 sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanunu (KVKK) hükümleri ile düzenlenmiştir.
TKHK’nın 7. maddesinde, tüketicilerin kişisel verilerinin korunması gerektiği belirtilmiştir. Bu maddeye göre, işletmeler, tüketicilerin kişisel verilerini, yasal bir dayanağı olmadan toplayamaz, işleyemez veya paylaşamaz.
KVKK, kişisel verilerin korunması konusunda özel bir kanun olup, tüketici hukukunu da kapsamaktadır. Bu kanuna göre, kişisel veriler, ancak hukuka uygunluk nedenleri çerçevesinde toplanabilir, işlenebilir ve paylaşılabilir.
Bu kapsamda bazı önlemlerin alınması,yeniliklerin yapılması gerekmektedir.
Alınması gereken bazı önlemler şu şekildedir;
- Dijital sözleşmelerin düzenlenmesine ilişkin kurallara açıklık ve netlik kazandırılmalıdır. Tüketicilerin sözleşmenin içeriğini anlama,okuma ve onaylama imkanları güçlendirilmelidir.
- Kişisel verilerin korunmasına ilişkin kurallar güçlendirilmelidir ve özellikle kvkk sözleşmeleri oldu bittiye getirilip tüketicinin dikkatsizliğinden yararlanılmamalıdır.Tüketicilerin kişisel verilerinin korunması için etkin bir mekanizma oluşturulmalıdır.
- Tüketici bilinci arttırılmalıdır. Tüketicilere dijital alışverişlerde ve dijital ürün kullanımlarında karşılaşabilecekleri riskler konusunda bilgi ve eğitimler verilmelidir.
Sonuç olarak dijital çağ,tüketici hukukunda önemli değişikliklere neden olmuştur. Bu değişiklikler tüketicilerin haklarını korumak ve güvenli alışveriş yapabilmelerini sağlamak için yeni önlemler alınmasını gerektirmektedir.Bu kapsamda tüketici hukukunun güncellenmesi ve yenilenmesi,tüketicilerin dijital çağda karşılaştıkları sorunların çözümü için önemli bir adım olacaktır.
