Tüketici Hakem Heyeti , tüketici ile satıcı arasındaki belli bir miktar parasal sınırın altındaki uyuşmazlıkların hızlı ve kolay bir şekilde çözülmesi amacıyla oluşturulmuş bir heyettir. Tüketici hakem heyetleri, yapılan başvuru üzerine taraflar arasındaki uyuşmazlık ile ilgili kendine özgü bir yargılama yapmakta, bu uyuşmazlık hakkında bağlayıcı ve nihai bir karar vermektedir.
Tüketici Hakem Heyeti sorunların çözümünde daha hızlı sonuç alarak hem tüketici haklarının korunmasında hem de mahkemelerin iş yükünün ciddi oranda azaltılmasında önemli bir rol üstlenmektedir.
TÜKETICİ MAHKEMELERİ
Tüketici mahkemeleri ise adli yargı içinde faaliyet gösteren özel görevli mahkemelerdir. Tüketici işleminden kaynaklanan her türlü uyuşmazlıkta görevli olup, 6502 sayılı Kanun ve 6100 sayılı HMK çerçevesinde yargısal faaliyet yürütürler.
Tüketici Hakem Heyetleri, sadece belirli parasal sınırların altındaki uyuşmazlıklar hakkında karar verebilir. Bu sınırlar her yıl Hazine ve Maliye Bakanlığı’nca yeniden değerleme oranına göre belirlenir.
TÜKETİCİ HAKEM HEYETİNİN GÖREVLİ OLDUĞU UYUŞMAZLIKLAR
Tüketici Hakem Heyeti, belirlenen parasal sınırı aşan uyuşmazlıklarda görevsizdir. Aynı zamanda:
- Taşınmazın aynına ilişkin davalar,
- Tüketici niteliği taşımayan işlemler,
- Kişilik haklarına ilişkin tazminat talepleri gibi konular da heyetin görev alanı dışındadır.
TÜKETİCİ HAKEM HEYETLERİYLE TÜKETİCİ MAHKEMELERİ KARŞILAŞTIRMASI
Tüketici Mahkemeleri ve Tüketici Hakem Heyeti arasındaki en temel ve pratik ayrım, uyuşmazlığın parasal değeri ile belirlenen görev alanıdır. TKHK m. 68 uyarınca, tüketiciler, parasal sınırları her yıl belirlenen miktarın altında kalan uyuşmazlıklarda, uyuşmazlığın çözümü için öncelikle ve zorunlu olarak Tüketici Hakem Heyeti’ne başvurmak zorundadır.
Hakem heyeti kararları:
- Taraflar için bağlayıcıdır,
- Kesinleştiğinde ilam niteliğinde belge sayılır,
- Doğrudan ilamlı icra yoluyla icra edilebilir.
Bu durum, heyetin idari bir kurum olmasına rağmen yargısal sonuç doğuran bir karar türü verdiğini gösteren özel bir normatif yapıdır.
Tüketici mahkemesi kararları:
- Tam anlamıyla yargısal niteliktedir,
- Kesin hüküm teşkil eder,
- İstinaf ve temyiz kanun yollarına tabidir,
- İlam niteliğinde olup icra kabiliyeti tartışmasızdır.
Tüketici Hakem Heyeti’ne başvuru, parasal sınır dahilindeki uyuşmazlıklar için dava şartıdır. Yani, bu sınırın altındaki bir uyuşmazlık için doğrudan Tüketici Mahkemesinde dava açılırsa, mahkeme, davanın dava şartı yokluğundan usulden reddine karar verecektir.
Tüketici Mahkemeleri ise iki temel durumda görevlidir:
- Parasal Sınırı Aşan Uyuşmazlıklar: Kanunda her yıl belirlenen parasal sınırın üzerindeki tüketici uyuşmazlıklarında doğrudan Tüketici Mahkemesi’nde dava açılır.
- THH Kararına İtiraz/İptal Davaları: THH tarafından verilen kararlara karşı, kararın tebliğinden itibaren 15 gün içinde iptal davası açma yolu Tüketici Mahkemelerinde mevcuttur.
Yukarıda da belirtildiği üzere belli konular haricinde ve belli bir miktarın altındaki tüketici uyuşmazlıklarında Tüketici Hakem Heyetine başvuru zorunlu olup yine yukarıda bahsi geçen konularda ise miktara bakılmaksızın tüketici mahkemeleri görevlidir.
Dolayısıyla yukarıda tahdidi olarak sayılmış olan dava konuları haricinde ki tüm uyuşmazlıklarda belirlenen yıllık miktar sınırının altında kalmak kaydıyla Tüketici Hakem Heyetleri oldukça önemli bir görevler üstlenmiş vaziyettedir.
Şayet belirtilen miktarın altında olmasına rağmen tüketicilere ait bir uyuşmazlık için adliye mahkemelerinde ya da tüketici mahkemesinde dava açılır ise sırf bu sebeple dava reddedilebilir. Bunun gibi görevli olmadığı konuda bir konuda tüketici hakem heyetine başvuru yapılır ise buradada heyet başvuruyu reddeder.
TÜKETİCİ HAKLARI
Tüketici Hakem Heyetleri ve Tüketici Mahkemeleri, Türk Hukuku’nda tüketicinin korunması alanında birbirini tamamlayan, ancak nitelik ve görev alanı açısından kesin çizgilerle ayrılmış iki önemli mekanizmadır. THH, alternatif uyuşmazlık çözüm mercii olarak, düşük miktarlı uyuşmazlıkları hızla ve ücretsiz çözerek yargının iş yükünü hafifletmeyi hedeflerken; Tüketici Mahkemeleri, esas yargı organı olarak, parasal sınırı aşan ve THH kararlarının iptali gibi hukuki denetim gerektiren daha karmaşık uyuşmazlıklara çözüm getirir. Tüketicinin, hangi merciye başvuracağını belirleyen yegane kıstaslardan biri, uyuşmazlığın parasal sınırıdır.
KAYNAKÇA
1-Kocaeli Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi – Barış Mıdık- Tüketici Hakem Heyeti Önünde Sulh Yapılabilir Mi?Cilt: 8, Sayı:16 | Temmuz 2017
2-Tüketici Hakem Heyetleri Yönetmeliği, Resmî Gazete, 27.11.2014.
3-Çabri, S., “Tüketici Uyuşmazlıklarında Yargı Yolu ve Hakem Heyetleri”, Gazi Üniversitesi HF Dergisi, 2020.
4-Kuntalp, E., Tüketicinin Korunması Hukuku, İstanbul, 2021.
