Telafi çalışması 4857 sayılı İş Kanunu’nun 64. maddesiyle düzenlenmiş olup İş Kanununa İlişkin Çalışma Süreleri Yönetmeliği’nin 7. maddesiyle de uygulanmasına açıklık getirilmiştir. Kanun hükmüne göre, zorunlu nedenlerle işin durması, ulusal bayram ve genel tatillerden önce veya sonra işyerinin tatil edilmesi veya benzer nedenlerle işyerinde normal çalışma sürelerinin önemli ölçüde altında çalışılması veya tamamen tatil edilmesi ya da işçinin talebi ile kendisine izin verilmesi hallerinde, işveren dört ay içinde çalışılmayan süreler için telafi çalışması, yaptırabilir. 25.03.2020 öncesine dek telafi çalışmasıı iki ay içerisinde yaptırılabiliyordu ancak karşı karşıya kaldığımız koronavirüs küresel salgını nedeniyle kanun metninde değişiklik yapılmıştır ve süre iki aydan dört aya çıkarılmıştır.
Telafi çalışmasının yapılmasını gerektirecek haller kanun metninde sayılmıştır. Tatil ve izin gibi nedenler açık olmakla birlikte; zorunlu neden ve normal çalışma sürelerinin önemli ölçüde altında çalışılması kavramlarının tanımlanması gerekmektedir. İşyerinde normal çalışma sürelerinin önemli ölçüde altında çalışılması kavramı İş Kanunu 13. Madde gerekçesinde ve Çalışma Süreleri Yönetmeliği’nde açıklanmıştır. Buna göre normal çalışma süresinin üçte ikisinden daha az çalışma yapılmışsa, normal çalışma süresinin önemli ölçüde altında çalışma yapılmış olacaktır ve çalışmadan geçen bu süre için 4 ay içerisinde telafii çalışması yapılabilecektir.
Zorunlu neden kavramının İş Kanunu md.24/III, md.25/III ve md.42/I düzenlemelerinde yer verilen zorlayıcı sebepleri kapsayacağı şüphesizdir. Bununla beraber işyerindeki makinelerin veya araç ve gereçlerin acil olarak tamiri ve bakımı gibi hallerde öğretide zorunlu nedene örnek gösterilmektedir. İçerisinde bulunduğumuz dönem itibariyle Covid-19 küresel salgını da zorunlu neden olarak değerlendirilecektir. Koronavirüs nedeniyle iş yerinde faaliyet tamamen durmuş ya da önemli ölçüde azalmış ise çalışılmayan bu süreler için telafi çalışması yaptırılabilecektir.
Unutulmamalıdır ki yasa ya da taraflar arasındaki bireysel veya toplu iş sözleşmeleri gereği verilmesi zorunlu izinler ile yasal grev ve lokavtta geçen süreler karşılığında telafi çalışması yaptırılamayacaktır.
Telafi çalışmasını yaptıracak işveren; bu çalışmanın 4857 sayılı İş Kanunu’nun 64. maddesinde sayılan nedenlerden hangisine dayandığını açık olarak belirtmek, hangi tarihte çalışmaya başlanacağını, ilgili işçilere bildirmek zorundadır.
Mevzuat hükümlerine göre telafi çalışması, kaynağını oluşturan zorunlu nedenin ortadan kalkması ve işyerinin normal çalışma dönemine başlamasını takip eden 4 ay içerisinde yaptırılabilir.
Telafi çalışması, günlük en çok çalışma süresi olan 11 saati aşmamak koşulu ile günde 3 saatten fazla olamaz ve tatil günlerinde telafi çalışması yaptırılamaz. Yargıtay 9. Hukuk Dairesi’nin 2007/27667 Esas, 2008/5298 Karar sayılı ve 17.03.2008 tarihli kararında da cumartesi gününün akdi tatil olarak kabul edildiği işyerinde telafi çalışması yaptırılamaz sonucuna varılmıştır.
Yapılan telafi çalışmaları, fazla çalışma veya fazla sürelerle çalışma sayılmaz. Buna karşılık telafi çalışmasında işçiye çalışması karşılığı normal ücreti ödenir. Normal çalışma ile telafii çalışması arasında ara dinlenmesi uygulanmalıdır.
