Ortaklığın Giderilmesi Davası
1- ORTAK MÜLKİYET ÇEŞİTLERİ
Mülkiyet hakkına konu taşınır veya taşınmaz bir mal üzerinde yalnızca bir kişi malik olarak hak sahibi olabileceği gibi birden fazla kişinin de malik olabilmesi elbette mümkündür. Birden fazla kişinin malik sıfatını elinde bulundurduğu haller Paylı Mülkiyet ve Elbirliği Mülkiyeti olarak karşımıza çıkmaktadır.
a) Elbirliği mülkiyeti: Türk Medeni Kanunu’nun 701. maddesinde, kanun veya kanunda öngörülen sözleşmeler uyarınca oluşan topluluk dolayısıyla mallara birlikte malik olanların mülkiyeti şeklinde tanımlanmıştır. En yaygın karşımıza çıkan elbirliği mülkiyet hali miras sebebiyle oluşan ortaklıklardır.
b) Paylı Mülkiyet: Türk Medeni Kanunu’nun 688. maddesinde; birden çok kimsenin maddi olarak bölünmüş olmayan bir şeyin tamamına belli paylarla malik olması şeklinde tanımlanmıştır. Miras sonrası mirasçılar adına pay intikali yapılması, herhangi bir mal üzerinde hisse satışı yapılması veya hisseli şekilde bir malın satın alınması vb. durumlarla oluşan mülkiyet çeşididir.
2- ORTAKLIĞIN GİDERİLMESİ YÖNTEMLERİ
TMK’nın 698.maddesinde belirtildiği üzere paydaşlardan her biri malın paylaşılmasını ve paydaşlığa son verilmesini isteyebilir. Paylı veya elbirliği mülkiyetine konu taşınır veya taşınmaz malın ortakları arasındaki paydaşlığa son vermeyi sağlayan dava ise Ortaklığın Giderilmesi ( İzale-i Şüyu) davasıdır. TMK m.699/1’de paylaşma biçimleri belirtilmiştir. Buna göre ortaklık konusu malın aynen taksimi yoluyla maliklere paylaştırılması söz konusu olmakla birlikte bir diğer yöntem de satış yoluyla ortaklığın giderilmesidir.
A) Aynen Taksim Yöntemiyle Ortaklığın Giderilmesi:
Aynen Taksim yoluyla ortaklığın giderilebilmesi için taraflardan en az birinin talebi gerekmektedir. Buna ilaveten pek çok şartın varlığı aranmaktadır. Örneğin taşınmazın yüzölçümü, niteliği, tarım arazisi olup olmadığı, bölünmesi düşünülen her bir arsa parçasının yola cephelerinin uzunluğu, taşınmazın mücavir olan içerisinde olup olmadığı, paydaş sayısı gibi pek çok kriter açısından inceleme ve değerlendirme yapılacaktır. Bu kriterleri düzenleyen Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu ve İmar mevzuatı başta olmak üzere sair mevzuat hükümleri göz önünde bulundurularak yapılacak inceleme sonucunda aynen taksimin mümkün olup olmadığı mahkemece tespit edilecektir. Şartların varlığı tespit edilirse ancak o zaman aynen taksim yoluyla ortaklık giderilebilecektir.
Aynen taksim halinde bölünen parçaların değerlerinin birbirine denk düşmemesi söz konusu olabilir. Bu durumda TMK 699/2 uyarınca hâkim tarafından eksik değerdeki parçaya para eklenerek denkleştirme sağlanmasına karar verilir.
Ortaklık konusu mal üzerinde kat mülkiyeti kurulması mümkün ise satış yoluyla ortaklığın giderilmesi yoluna başvurulamaz.
B) Satış Yoluyla Ortaklığın Giderilmesi:
Aynen taksim yoluyla ortaklığın giderilmesinin mümkün olmadığı durumlarda en az 1 paydaşın satış suretiyle ortaklığın giderilmesi talebi bulunuyorsa mahkeme tarafından ortaklığın satış suretiyle giderilmesine karar verilecektir. Satış suretiyle ortaklığın giderilmesi kararının kesinleşmesiyle hâkim tarafından satış memuru tayin edilir.
Dosyanın satış memuruna teslimiyle kıymet takdiri aşamasına geçilir. Bilirkişi tarafından hazırlanacak olan kıymet takdiri raporu ilgililere tebliğ edilir. İlgililer, raporun tebliğinden itibaren yedi gün içinde ortaklığın giderilmesi kararını veren sulh hukuk mahkemesinde şikâyette bulunabilirler. Kıymet takdir raporuna ilişkin şikâyette bulunulmaz veya şikayet reddedilirse kıymet kesinleşir.
Kıymet takdirinin kesinleşmesiyle satış aşamasına geçilir. Bu aşamadan sonra söz konusu olacak tüm satış işlemleri İcra İflas Kanunu hükümlerine göre gerçekleştirilecektir.
Satış aşaması hakkında paydaşlar tarafından en çok merak edilenlerden biri de satış ihalesinin paydaşlar arasında yapılıp yapılmayacağıdır. TMK m.699/3 uyarınca satışın paydaşlar arasında artırmayla yapılmasına karar verilmesi, bütün paydaşların rızasına bağlıdır. Tüm paydaşların bu yönde bir rızası olmadığı hallerde paydaş olmayan kişilerin de gerekli teminatları yatırmaları durumunda ihaleye katılma hakları bulunmaktadır.
3- TAŞINMAZ ÜZERİNDEKİ MUHDESATIN DURUMU
Dava konusu taşınmaz üzerindeki muhdesat niteliğindeki her türlü yapılar ve ağaçlar da paydaşların hisseleri oranında ortaktır. Dava sürecinde taşınmazın değeri belirlenirken bu muhdesatın da değeri ayrıca belirlenecektir. Her ne kadar herkes hisseleri oranında ortak sayılsa da fiili durumda farklılık söz konusu olabilmektedir. Muhdesat tek paydaş tarafından yaptırılmış ve ona ait olabilir. Bu gibi durumlarda taraflar arasında bu muhdesatın aidiyeti konusunda bir uyuşmazlık söz konusuysa; yargılama devam ederken muhdesatın kendisine ait olduğunu iddia eden taraf muhdesatın aidiyeti davası açmalıdır. Ortaklığın Giderilmesi Davasında da bu muhdesatın aidiyeti davasının sonucu beklenecek ve o davanın sonucuna göre dava konusu taşınmaz ve üzerindeki muhdesat hakkında karar verilecektir.
4- DAVAYA BAKMAKLA GÖREVLİ VE YETKİLİ MAHKEME
Ortaklığın giderilmesi (izale-i şüyu) davasında görevli mahkeme Sulh Hukuk Mahkemesi’dir. Yetkili mahkeme ise kesin yetki kuralı gereğince taşınmaz malın bulunduğu yer mahkemesidir.
5- DAVANIN TARAFLARI
Ortaklığın giderilmesi davası, dava konusu üzerinde ortak olan bir veya birden fazla paydaş tarafından diğer tüm paydaşlara karşı açılır. Paydaşlardan birini ölümü halinde ise ölen paydaşın mirasçıları davaya dâhil edilmelidir.
***Görüldüğü üzere Ortaklığın Giderilmesi Davası; çeşitli kanun hükümlerinin uygulandığı, içerisinde ek davaları, icra satış prosedürlerini ve pek çok teknik ayrıntıyı içerisinde barındıran bir dava türüdür. Bu sebeple ortaklığın giderilmesi davası açmak isteyen kişilerin hak kaybı yaşamaması adına hukuki yardım alması oldukça önem arz etmektedir. Bilgi ve yardım almak için bizimle iletişime geçebilirsiniz.
