İhtiyati haciz özel olarak para alacaklarına ilişkin bir geçici hukuki koruma olup İcra ve İflas Kanunu’nun 257 ve devamı maddelerinde düzenlenmiştir. İhtiyati haciz, alacaklının bir para alacağının zamanında ödenmesini garanti altına almak için mahkeme kararı ile borçlunun mallarına önceden geçici olarak el konulmasıdır. Alacaklının alacağını almak için yaptığı takip veya açtığı dava sonucunda borçlunun mallarına kesin haciz koydurma yetkisini elde etmesi uzunca bir zamanın geçmesini gerektirmektedir. Dava veya takip sırasında borçlunun kendi malları üzerinde hukuki tasarrufta bulunma yetkisi tamdır. Bu itibarla, borçlunun ilerde haksız çıkacağını tahmin ettiği bir dava veya takibin sonuçlarından kurtulmak için dava veya takip sırasında mallarını başkasına devretmesi mümkündür. İşte ihtiyati hacizz müessesesi, borçlunun borca yetecek kadar mallarını kaçırmasını önlemek için alacaklının gerekli tedbirleri almasına olanak tanımaktadır.
İhtiyati hacîz kararı verilebilmesi için kanunda birtakım özel şartlara yer verilmiştir. Bu şartları sıralayacak olursak;
- Bir Para Alacağının Olması; İhtiyati haciz bir para alacağı veya para olarak talep edilebilen alacaklar için düzenlenmiştir. İhtiyati haciz talebi bakımından, para alacağının kaynağının, sebebinin ve alacağın bağlı olduğu belgenin önemi yoktur.
- Alacağın Rehinle Teminat Altına Alınmamış Olması; Takip hukuku bakımından rehinle temin edilen alacaklarda önce rehne başvurma zorunluluğuna istisna getirilen veya Kanunda açıkça rehne rağmen ihtiyati haciz istenebileceği belirtilen durumlarda ihtiyati haczi istenmesine de engel yoktur. Ayrıca alacağın rehin teminatı dışında kalan kısmı için ihtiyati haciz istenebilir.
- Alacağın Muaccel Olması; Bir para borcunun vadesi gelmiş, muaccel olmuş, buna rağmen borçlu borcunu ödememişse alacaklı ihtiyati hacîz isteyebilir. Bir hakkı talep için maddi hukuk başkaca şart arıyorsa onların da yerine getirilmesi gerekir.
- Alacak Müeccel İse; Muaccel olan alacaklar için ihtiyati hacîz istenirken başka bir şarta gerek yokken, henüz muaccel olmamış, vadesi gelmemiş alacaklar için ihtiyati hacîz istenebilmesi birtakım sebeplerin bulunmasına bağlanmıştır. Bu sebepler:
1-Borçlunun belirli bir yerleşim yerinin olmaması
2-Borçlunun taahhütlerinden kurtulmak maksadıyla mallarına gizlenmesi, kaçırması veya kendisinin kaçmaya hazırlanması yahut kaçması ya da bu maksatla alacaklının haklarının ihlal eden hileli işlemlerde bulunması.
