Aciz vesikası nedir, hangi şartlarda alacaklıya aciz vesikası verileceği gibi hususlar İcra İflas Kanunu’nun 143. maddesinde düzenlenmiştir.
İİK.m.143/1: Alacaklı alacağının tamamını alamamış ve aciz vesikasının düzenlenmesi için gerekli şartlar yerine gelmişse, icra dairesi kalan miktar için hemen bir aciz vesikası, düzenleyip alacaklıya ve bir suretini de borçluya verir; bu belgeler hiçbir harç ve vergiye tâbi değildir. Aciz vesikasının bir nüshası da her il merkezinde Adalet Bakanlığınca tespit edilen icra dairesi tarafından tutulan özel sicile kaydedilmek üzere bu icra dairesine gönderilir. Aciz vesikasının sicili aleni olup ne şekilde tutulacağı ve hangi hususları içereceği Adalet Bakanlığı tarafından hazırlanan yönetmelikle belirlenir
Görüldüğü üzere aciz vesikası, İcra Müdürlüğü tarafından düzenlenen, borçlunun borcu karşılayacak malvarlığı değerine sahip olmadığını gösterir belgedir. Hakkında aciz vesikası düzenlenen borçlu, her il merkezinde tutulan özel sicile kaydedilir. Bu sicilde kişinin aciz halinde olduğu bilgisi kamuya açık şekilde yer almaktadır. Hakkında aciz vesikası düzenlenen borçlu, herhangi bir malvarlığı değeri kazanırsa derhal aciz vesikasını düzenleyen İcra Müdürlüğü’ne yahut aciz vesikasının kaydedildiği özel sicile bildirmelidir.
İİK.m.143/3: Alacaklı aciz vesikasını aldığı tarihten bir sene içinde takibe teşebbüs ederse yeniden ödeme emri tebliğine lüzum yoktur.
Hakkında aciz vesikası düzenlenen borçluya karşı aynı alacak için tekrar takip yapılmak istenirse yeniden ödeme emri gönderilmesine gerek bulunmamaktadır. Alacaklının alacağının aciz vesikası ile zaten bilindiği ve kesin bir alacak olduğu kabul edilmektedir. Bu durumda alacaklı icra takibini açtığı sırada takip kesinleşir, borçluya ait malvarlığı değeri tespit edilmesi halinde haciz ve satış işlemlerine başlanabilir.
İİK.m.143/4: Aciz vesikasında yazılı alacak miktarı için faiz istenemez.
Aciz vesikasının alınması ile birlikte vesikada yazılı borç miktarına faiz işlemeyecektir. Kanun, borcu karşılayacak herhangi bir malvarlığı değeri bulunmayan borçlunun gelecekte mal edinirken zorluklarla karşılaşmasını engellemek amacıyla vesikada yer alan miktara faiz işlemeyeceğini açıkça hüküm altına almıştır.
İİK.m.143/6: Bu borç, borçluya karşı, aciz vesikasının düzenlenmesinden itibaren yirmi yıl geçmesiyle zamanaşımına uğrar. Borçlunun mirasçıları, mirasın açılmasından itibaren bir sene içinde alacaklı hakkını aramamışsa, borcun zamanaşımına uğradığını ileri sürebilirler.
Aciz vesikasıyla borçlunun borcunu ödeyemeyeceği hususu kayıt altına alınmıştır. Kanuni istisnalar ve özel durumlar haricinde her hakkın bir zamanaşımı/hak düşürücü süresi bulunduğundan aciz vesikasına bağlı alacağın da bir zamanaşımı süresi bulunmalıdır. Ancak aciz vesikasına bağlı alacağın genel olarak kısa süreli zamanaşımına tabi olması halinde de alacaklının haklarının yeterince korunmuş olmayacağı aşikardır. Bu sebeple kanun koyucu, hem borçluyu hem de alacaklıyı korumak amacıyla 20 yıllık bir zamanaşımı süresi getirmiştir. Aciz vesikasının düzenlendiği tarihten başlamak üzere 20 yıl geçmesi ile, aciz vesikasında yazılı alacak son bulacaktır. Yine hakkında aciz vesikası düzenlenmiş borçlunun vefat etmiş olması durumunda mirasçıları, murisin vefat tarihinden itibaren 1 yıl içerisinde alacaklının mirasçılara başvurmamış olması halinde borcun zamanaşımına uğradığını öne sürebilirler.
İİK.m.143/7: Borçlu, aciz vesikasını düzenlemiş olan icra dairesine borcunu işlemiş faizleriyle birlikte her zaman ödeyebilir. İcra dairesi ödenen parayı alacaklıya verir veya gerektiğinde İİK. 9 uncu madde hükümleri dahilinde bir bankaya yatırır. Borcun bu şekilde tamamının ödenmesinden sonra aciz vesikası sicilden terkin edilir ve borçluya borcunu ödeyerek aciz vesikasını sicilden terkin ettirdiğine dair bir belge verilir. Aynı şekilde, icra takibi batıl ise veya iptal edilirse yahut borçlunun borçlu olmadığı mahkeme kararıyla sabit olursa ya da alacaklı icra takibini geri alırsa, aciz vesikası sicilden terkin edilir ve borçluya buna ilişkin bir belge verilir.
Aciz vesikasına konu edilen borç her zaman ödenebilir. Ödendiği halde aciz vesikasının kaydedildiği özel sicilden kayıt silinir. Borçluya aciz vesikasının sicilden silindiğine dair belgenin bir nüshası düzenlenerek verilir.
Aciz vesikasına konu edilen borç, eğer gerçekte mevcut değilse ve borçluya yapılan takibin haksız olduğu bir mahkeme kararıyla belirlenirse veya alacaklı, borçluya karşı başlatmış olduğu takipten feragat ederse yine aciz vesikası özel sicilden silinecektir.
