Ceza Muhakemesinde Sanığın Yokluğunda Duruşma Yapılabilecek Haller
Ceza muhakemesinde suç şüphesinin edinilmesinden itibaren şüphelinin fiili işlediği yönde yeterli delil elde edilince savcı tarafından iddianame tanzim edilmesiyle birlikte soruşturma evresi tamamlanır. İddianamenin mahkeme tarafından 15 gün içerisinde kabul edilmesi veya 15 gün içerisinde mahkeme tarafından iade edilmemesi durumunda ise kovuşturma evresi başlar.
Kovuşturma evresi, soruşturma evresi gibi yazılı ve dağınık ilerlemez. Suçun sübuta ermesi, gerçekleştirilen duruşmalar ve diğer muhakeme araçlarıyla sağlanır.
DURUŞMA NASIL BAŞLAR?
Hakim tarafından belirlenen gün ve saatte duruşma açılır. Sanığın ve müdafinin hazır bulunup bulunmadığı, çağrılmış tanık ve bilirkişilerin gelip gelmedikleri saptanarak duruşmaya başlanır.
Mahkeme başkanı veya hakim duruşmanın başladığını, iddianamenin kabulü kararını okuyarak açıklar. Tanıklar duruşma salonundan çıkartılır. Duruşmada;
-Sanığın açık kimliği saptanır. Sanığın kişisel ve ekonomik durumu hakkında bilgi vermesi istenir.
-Sanığa hakları bildirilir.
-İddianamede yer alan suçlamanın dayanağını oluşturan eylemler ile suçlamanın hukuki nitelendirmesi anlatılır.
-Delillerle birlikte suçlamanın niteliği anlatılır.
-Sanık, açıklama yapmak üzere hazır olduğunu bildirdiğinde sanığın sorgusu yapılır.
SANIĞIN HAZIR BULUNMASI ZORUNLULUĞU
Kovuşturma aşamasında kural olarak hazır bulunmayan sanık hakkında duruşma yapılamaz. Mahkeme, sanığın hazır bulunmasına her zaman karar verebilir. Bu anlamda sanık hakkında zorla getirme kararı çıkartılabileceği gibi yakalama emriyle de sanığın getirilmesi her zaman sağlanabilir.
***Sanık duruşmada hazır bulunmasa da müdafi, duruşmanın bütün oturumlarında hazır bulunma yetkisine sahiptir.
Sanığın duruşmada hazır bulunması kural olarak zorunluyken, kanunda düzenlenen birtakım hallerde sanığın yokluğunda duruşma yapılabilmektedir.
SANIĞIN YOKLUĞUNDA DURUŞMA YAPILABİLECEK HALLER
1-) Suçun sadece adli para cezası veya müsadereyi gerektirmesi.
Sanığa atılı suçun kanunda yazan cezası, yalnızca veya birlikte adli para cezasını veya müsadereyi gerektirmekte ise; sanık gelmese bile yokluğunda duruşma yapılabilir. Bu gibi hallerde sanığa davetiye gönderilir. Gönderilen davetiye de gelmese bile hakkında duruşma yapılacağı ihtar olunur.
2-) Mahkumiyet dışında bir karar verilmesi.
Sanık hakkında hakim tarafından, toplanan bütün delillere göre, mahkumiyet hükmü dışında başkaca bir karar verilmesi gerektiği kanısına varılırsa, sanığın sorgusu yapılmamış olsa bile yokluğunda duruşma yapılabilir.
3-) Sorgusu yapılmış sanığın savuşması.
Sanık, duruşmaya geldikten sonra duruşmadan savuşursa veya ara vermeyi izleyen oturuma gelmezse, bu durumda sanığın önceden sorgusunun yapılmış olması durumunda ve artık hazır bulunmasına mahkemece gerek görülmezse dava sanığın yokluğunda bitirilebilir.
4-) Duruşmanın disiplinini bozan sanığın mahkeme salonundan dışarı çıkartılması.
Sanık, duruşmanın disiplinini bozucu davranışlarda bulunursa, mahkemece sanığın dışarı çıkartılmasına karar verilebilir. Bu halde sanığın yokluğunda duruşmaya devam olunur. Fakat bu durumda dikkat edilmesi gereken, sanığın müdafisi yoksa sanık hakkında zorunlu müdafi görevlendirilmesi yapılır.
5-) Tanık veya suç ortaklarının dinlenmesi sırasında sanığın dışarı çıkartılması.
Sanığın suç ortaklarından birinin veya davanın tanıklarından birinin, sanığın yüzüne karşı gerçekleri söylemeyeceğinden endişe edilmesi durumunda mahkeme, ilgili kişinin sorgusu veya dinlenilmesi sırasında sanığın dışarı çıkartılmasına karar verebilir. Bu dışarı çıkarma hali geçici olduğu için sanık için zorunlu müdafi atanmasına gerek yoktur.
6-) Sanığın bağışık tutulması.
Sanığın duruşmadan bağışık tutulabilmesi için önceden sorgusunun yapılmış olması gerekmektedir. Bu anlamda sanığın kendisi veya bu hususta yetkilendirdiği müdafi isterse, mahkeme sanığın duruşmada hazır bulunmaktan bağışık tutulmasına karar verebilir. Burada dikkat edilmesi gereken husus, sanığın bağışık tutulmayı istemesi gerekmektedir. Mahkeme kendiliğinden sanığı duruşmadan bağışık tutamaz.
YARGITAY 1. CEZA DAİRESİ E. 2021/12103 K. 2021/15220 T. 22.12.2021
“…Buna bağlı olarak kovuşturma aşamasında;
– Genel kural, sanığın duruşmada hazır bulundurulmasıdır. Bu hak ciddi nedenlere dayalı olarak mahkeme kararı ile sınırlandırılabilir.
– İlk ve son savunmanın yapıldığı, esasa ilişkin delillerin toplandığı oturumlara sanığın SEGBİS yolu ile katılması veya sanığın duruşmada hazır bulunmaktan bağışık tutulması, sanık veya bu hususta sanık tarafından yetkili kılındığı hallerde müdafiinin açık kabulüne dayalı olmalıdır.
Yukarıda açıklanan hususlar çerçevesinde; aynı yargı çevresinde Salihli T Tipi Ceza İnfaz Kurumunda hükümlü olduğu anlaşılan sanık …’in, yargılama sürecinde duruşmalardan bağışık tutulması yönünde bir isteminin olmadığı, mahkemece sanığın duruşmadan bağışık tutulmak isteyip istemediği sorulmadan ve bu hususta bir karar da alınmadan, hükmün açıklandığı son oturumda hazır bulundurulmadan hükümlülüğüne karar verilmesi suretiyle 5271 Sayılı CMK’nin 196 ve 289/1-h maddelerine aykırı davranılarak savunma hakkının kısıtlanması,
Usul ve yasaya aykırı olduğundan buna ilişkin hükümlü … tarafından yapılan İTİRAZIN KABULÜNE…”
“…SONUÇ VE İSTEM: Yukarıda arz ve izah edilen nedenlerle itirazımızın kabulü ile, hükümlü … hakkında üzerine yüklenen kardeşe karşı kasten yaralama suçundan açılan kamu davasında, Salihli 2. Asliye Ceza Mahkemesi’nin 2015/132 Esas sayılı dosyası üzerinden yapılan kovuşturma sürecinde, aynı yargı çevresinde Salihli T Tipi Ceza İnfaz Kurumunda hükümlü olduğu anlaşılan sanık …’in, yargılama sürecinde duruşmalardan bağışık tutulması yönünde bir isteminin olmadığı, mahkemece sanığın duruşmadan bağışık tutulmak isteyip istemediği sorulmadan ve bu hususta bir karar da alınmadan, hükmün açıklandığı son oturumda hazır bulundurulmadan hükümlülüğüne karar verilmesi suretiyle, 5271 Sayılı CMK’nin 196 ve 289/1-h maddelerine aykırı davranılarak savunma hakkının kısıtlanması…”
***Ayrıca hastalık veya disiplin önlemi gibi nedenlerle, yargılamanın yapıldığı yargı çevresi dışındaki bir hastane veya tutukevine nakledilmiş bir sanığın, yine sorgusunun yapılmış olması şartıyla, hazır bulundurulmasına gerek görülmeyen oturumlar için mahkemece, getirilmemesine karar verilebilir.
7-) Sanığın istinabe yoluyla sorgusu.
Ceza Muhakemesi Kanununa göre alt sınırı beş yıl ve daha fazla hapis cezasını gerektiren suçlar hariç olmak üzere, kendisinin de kabulüne bağlı olarak sanık istinabe suretiyle sorguya çekilebilir.
Görüntülü ve sesli iletişim tekniği kullanılarak sorgu yapma imkânı yine CMK’nın 196/4. maddesine göre mümkün kılınmıştır. Mahkemenin zorunlu gördüğü hususlarda görüntülü ve sesli iletişim tekniği kullanılarak yurt içinde bulunan sanığın sorgusu yapılabilir ve duruşmalara katılmasına karar verilebilir.
Yurt dışında bulunan sanığın, mahkemece belirlenen duruşma gününde hazır bulunabilmesi zorluğu söz konusuysa, sanığın bu tarihten önce istinabe suretiyle sorgusu yapılabilir.
😎 Sanığın kaçak olması.
Kaçak şüpheli veya sanık, hakkındaki soruşturmanın veya kovuşturmanın sonuçsuz kalmasını sağlamak amacıyla yurt içinde saklanan veya yabancı ülkede bulunan ve bu nedenle Cumhuriyet savcısı veya mahkeme tarafından kendisine ulaşılamayan kişidir (CMK m.247/1). Sanığın kaçaklığına karar verilmişse, kaçak sanık hakkında yokluğunda duruşma yapılabilir. Ancak bu durumda da sanığın sorgusu yapılmamışsa, hakkında mahkumiyet hükmü kurulamayacaktır.
9-) Basit yargılama usulünün uygulanması.
Basit yargılama usulünün uygulandığı davalarda, duruşma yapılmaksızın da sanık hakkında hüküm verilebilir.
CMK Madde 251:
(1) Asliye ceza mahkemesince, iddianamenin kabulünden sonra adli para cezasını ve/veya üst sınırı iki yıl veya daha az süreli hapis cezasını gerektiren suçlarda basit yargılama usulünün uygulanmasına karar verilebilir. 175 inci maddenin ikinci fıkrası uyarınca duruşma günü belirlendikten sonra basit yargılama usulü uygulanmaz.
(2) Basit yargılama usulünün uygulanmasına karar verildiği takdirde mahkemece iddianame; sanık, mağdur ve şikâyetçiye tebliğ edilerek, beyan ve savunmalarını on beş gün içinde yazılı olarak bildirmeleri istenir. Tebligatta duruşma yapılmaksızın hüküm verilebileceği hususu da belirtilir. Ayrıca, toplanması gereken belgeler, ilgili kurum ve kuruluşlardan talep edilir.
