Miras bırakanın ölümü halinde terekedeki tüm mallar külli halde hiçbir işleme gerek olmaksızın mirasçılara geçmektedir. Mirasçılar bu mallar üzerinde tasarrufta bulunmak istediklerinde ise mirasçı olduklarını ispat etmeleri gerekmektedir. Ölümden sonra kimlerin mirasçı olduğunu gösterir belgeye ise veraset ilamı diğer adıyla mirasçılık belgesi denmektedir. Örneğin Tapu Sicili Tüzüğünün 21/a maddesine göre, bir intikal işleminin yapılabilmesi için, mirasçılık belgesinin ibraz edilmesi gerekmektedir. Terekede yer alan taşınmazların intikali için tapuya başvurulduğunda, tapu sicil memuru, mirasçılık belgesi olmadan mirasçılar adına tescil yapmamaktadır.
BELGEYİ VERMEYE GÖREVLİ MERCİLER
Mirasçılık belgesinin kimler tarafından düzenlenebileceğini ise TMK 598. Maddesi açıklamıştır. Buna göre mirasçılık belgesini düzenlemeye yetkili merciler sulh hukuk mahkemeleri veya noterliklerdir. 31/3/2011 tarihli ve 6217 sayılı Kanunun 19 uncu maddesiyle, bu maddenin birinci fıkrasında yer alan “sulh mahkemesince” ibaresinden sonra gelmek üzere “veya noterlikçe” ibaresi eklenmiş ve metne işlenmiştir. Bu sayede artık noterlikler de mirasçılık belgesi düzenlemeye yetkili hale gelmişlerdir.
Mirasçılar ister noterlere isterse sulh hukuk mahkemelerine kendileri yahut avukatları aracılığıyla başvuruda bulunarak mirasçılık belgesi temin edebilmektedirler. Ancak eğer kişi yurtdışında yaşıyor yahut yabancı ise veraset ilamı noterliklerden alınamaz, sulh hukuk mahkemelerinden talep edilmesi gerekir. Mirasçılık belgesi, mirasçıların talebi üzerine verilir; mahkeme, kendiliğinden mirasçılık belgesi veremez.
Madde 598(1)- Başvurusu üzerine yasal mirasçı oldukları belirlenenlere, sulh mahkemesince veya noterlikçe mirasçılık sıfatlarını gösteren bir belge verilir.
USULÜ
Mirasçılıktan çıkarılan, mirastan yoksun olan, mirası reddeden veya mirastan feragat etmiş bulunan kimseler, mirasçılık hakkına sahip olmadıkları için, mirasçılık belgesi isteyemezler. Kısmi red, feragat yahut çıkarma halinde ise miras hakkı tümüyle kaybedilmediğinden mirasçılık belgesi istenebilir. Ayrıca mirastan çıkarılan yahut yoksun olan kimsenin altsoyunun mirasçılığı devam ettiğinden, altsoyun mirasçılık belgesi düzenlemesini isteme hakkı devam eder.
Mirasçılık belgesinin alınabilmesi için, mirasbırakanın öldüğünün veya hakkında gaiplik kararı alındığının ve bunu talep edenin mirasçılık hakkına sahip olduğunun ispat edilmesi gerekir. Mirasbırakanın ve mirasçıların kimliklerinin tespiti için bunların nüfus kayıtlarına başvurulmaktadır 42 . Nüfus kayıtları, resmi siciller olup, burada yer alan olguların doğruluğuna kanıt oluştururlar (MK m. 7/I). Bunların içeriğinin doğru olmadığı her türlü delille ispat edilebilir (MK m. 7/II)43 . Atanan mirasçının, atandığı vasiyetname veya mirasçılık sözleşmesini ibraz etmesi gerekir.
Mirasçılık belgesi mirasçıların pay oranlarını da gösterir. Bu belgenin düzenlenebilmesi için tek bir mirasçının başvurusu yeterlidir, tüm mirasçıların birlikte hareket ederek başvurma zorunlulukları yoktur. Bu belge sadece talep eden mirasçının payını değil, tereke üzerindeki tüm mirasçıların pay durumlarını göstermektedir.
YETKİLİ MAHKEME
Mirasçılık belgesinin düzenlenmesi mahkemeden talep edildiğinde mahkeme duruşmasız olarak veraset ilamı düzenler. Mahkemeye başvuruda davalı göstermeye gerek bulunmamaktadır. Zira veraset ilamının düzenlenmesi çekişmesiz yargı işidir.
Daha önce verilmiş bir mirasçılık belgesinin iptali yahut değiştirilmesi işlerinde sulh hukuk mahkemeleri görevlidir. Ancak mirasçılık belgesinin iptali veya değiştirilmesi çekişmeli yargı işidir.
Başvuruda bulunulacak yetkili mahkeme ise mirasbırakanın yerleşim yeri mahkemesidir. Ayrıca mirasçılık belgesinin iptali ve yeni mirasçılık belgesi verilmesine ilişkin davalarda, mirasçıların her birinin oturduğu yer mahkemesi de yetkilidir.
HÜKMÜ
Mirasçılık belgesinin gerçeği yansıttığı karine olarak kabul edilmektedir. Ancak geçersizliği her zaman ileri sürülebilmektedir yani belge adına düzenlenen kişinin miras hakkının varlığını kesin olarak tespit etmez. Bu konuda bir zamanaşımı olmaksızın her daim dava açılabilir.
Madde 598(3)- Mirasçılık belgesinin geçersizliği her zaman ileri sürülebilir.
ATANMIŞ MİRASÇILARIN DURUMU
Diğer bir konu ise yasal mirasçıların dışında kalan atanmış mirasçılar yahut vasiyet alacaklıların durumudur. Kanuna göre vasiyetname açılıp içeriği tebligat veya ilan yoluyla ilgililere duyurulduktan sonra (MK m. 497), mirastaki hakları bir aylık sürede itiraza uğramayan atanmış mirasçılar, sulh hukuk mahkemesinden mirasçılık belgesi verilmesini isteyebilirler. Bu talebin ise vasiyetnameyi açan sulh hukuk mahkemesine yapılması gerekmektedir.
Madde 598(4)Mirasçı atamaya veya vasiyete ilişkin ölüme bağlı tasarrufa mirasçılar veya başka vasiyet alacaklıları tarafından kendilerine bildirilmesinden başlayarak bir ay içinde itiraz edilmedikçe, lehine tasarrufta bulunulan kimseye, sulh mahkemesince atanmış mirasçı veya vasiyet alacaklısı olduğunu gösteren bir belge verilir.
Madde 598 mirasçı atamaya ve vasiyete ilişkin hükümlere gönderme yapmıştır. Bu durumda miras sözleşmesi ile mirasçı olunma halinde ise tıpkı yasal mirasçılar gibi 1 aylık bekleme süresi olmaksızın mirasçılık belgesi istenebilmektedir.
Mirasçılık belgesinin düzenlenmesi halinde ölüme bağlı tasarrufun iptaline ilişkin dava hakkı saklıdır.
