Konkordato Mühletinin Karşılıksız Çek Yargılamalarına Etkisi
Konkordato ilan edilmesi halinde şirket yetkilisinin karşılıksız çeklerden sorumlu olup olmayacağı ve karşılıksız çek keşide etmek nedeniyle mahkûmiyet kararı tesis edilip edilmeyeceği sıkça sorulan sorulardandır. Araştırmamızda yalnızca konkordato ve karşılıksız çek ilişkisi incelenmiş olup her iki konu hakkında da detaylı bilgi almak istersiniz aşağıda sıralanan araştırmalarımızı inceleyebilirsiniz:
- İflas Erteleme Yerine Konkordato
- Konkordato
- Konkordatoda Geçici Mühlet ve Sonuçları
- Çek Nedir? Karşılıksız Çek Düzenleme Suçu
- Çek Tazminatı
- Çekte İbraz Süreleri – Çekin Süresinde İbraz Edilmemesinin Sonuçları
- Çekin Devir Türleri
Karışıklığa sebebiyet vermemek adına karşılıksız kalan çeklerin keşide ve ibraz tarihine göre ayrım yapılmasında fayda vardır.
Konkordato İlanından Önce Karşılıksızdır İşlemi Yapılmış ve Karşılıksızdır İşlemi Nedeniyle Şikâyeti Yapılmış Olan Çekler:
Bu ihtimalde ibraz tarihinde henüz konkordato ilan edilmediğinden borçlu şirket yetkilisi çekin karşılığını bulundurmakla yükümlüdür. Karşılıksızdır işlemi yapılmasına sebebiyet verdiği için cezai sorumluluğu bulunmaktadır. Ancak ceza davasında karar verilebilmesi için konkordato sürecinin tamamlanması bekletici mesele yapılacaktır. Bekletici mesele yapılmasındaki sebep bu çeklerin de konkordato projesinde yer almasıdır. Hamil onay vermemiş olsa dahi karşılıksız kalan çek bedellerini barındıran proje onaylanmışsa projenin başarıya ulaşıp ulaşmayacağı beklenilmelidir. Proje başarıya ulaşır ve çek bedeli ödenirse beraat kararı verilecektir. Borçlu proje nedeniyle üstlenmiş olduğu sorumluluğunu yerine getirmez ve herhangi bir nedenle konkordato reddedilirse diğer şartlarda mevcut ise mahkûmiyet kararı verilecektir.
Konkordato İlanından Önce Karşılıksızdır İşlemi Yapılmış Ancak Karşılıksızdır İşlemi Nedeniyle Şikâyeti Yapılmamış Olan Çekler:
Bu ihtimalde şikâyet olgusu hariç diğer sonuçlar yukarıda açıklandığı gibidir. Şayet konkordato ilanından önce şikâyet yapılmış olsaydı konkordato ilanı ceza yargılaması için bekletici mesele yapılıp sonucuna göre hareket edilecekti. Burada önem arz eden husus şikâyet süresiyle ilgilidir. Karşılıksız Çek Düzenleme Suçunda suçun oluşma anı kural olarak çekin muhatap bankaya ibraz edildiği tarihtir ve bu suç nedeniyle yargılama yapılabilmesi için, çekin hamili yani alacaklısının, suçu öğrendiği tarihten itibaren üç ay ve her halükârda bir yıl içerisinde şikâyette bulunması gereklidir.
Karşılıksız kalan çek bedelinin onaylanmış konkordato projesi içerisinde yer alması olumsuz bir muhakeme şartı olduğundan dava açılmış olsaydı konkordato süreci bekletici mesele yapılacaktı. Dava açılmadığı hal için şikâyet süresi ibraz tarihinden itibaren değil konkordatonun reddine dair kararın yetkili hamile tebliğ edildiği tarihten itibaren başlayacaktır. Ancak burada dikkat edilmelidir ki konkordatonun ilan edildiği tarihte şikâyet süresi dolmuş olan karşılıksız çekler bu ihtimalden faydalandırılıp şikayet süreleri uzatılmayacaktır.
Konkordato İlanından Önce Düzenlenmiş Ancak Konkordato Mühleti İçerisinde Karşılıksızdır İşlemi Yapılmış Olan İleri Tarihli Çekler:
Bu hususa ilişkin Yargıtay 19. Ceza Dairesi’nin 10.06.2019 tarihli, 2019/23974 Esas ve 2019/9339 Karar sayılı kararı yol gösterici olmaktadır. Karara göre konkordato sürecinde olan şirketin yetkilisine karşı karşılıksız çek nedeniyle ceza davası açılmasında bir engel bulunmuyor. Ancak icra ceza mahkemesinin konkordato davasını bekletici mesele olarak kabul edip sonuca göre hareket etmesi gerekiyor. Yargılama sonucunda konkordato projesi onaylanıp konkordato ilan edilirse, proje çek bedeli çek alacaklısını da bağlayacağından ödeme projeye göre yapılacak olup tüzel kişi yetkilisinin cezai sorumluluğu olmadığına karar verilecektir. Konkordato talebi reddedilirse ibraz tarihinde karşılığı bulundurma yükümlülüğünün kimin üzerinde olduğuna göre ikili bir ayrım yapılıyor. Karşılık bulundurma yükümlülüğü şirket yetkilisinde ise cezai sorumluluğu bulunduğu için diğer şartlar da mevcut ise mahkumiyetine karar verilebilecektir. Karşılık bulundurma yükümlülüğü konkordato komiserinde ise şirket yetkilisi aleyhine mahkûmiyet hükmü verilemeyecektir.
İlgili kararda “…Açılan ceza davasına bakmakla görevli ve yetkili icra ceza mahkemelerince; devam eden konkordato ( tasdiki ) yargılaması süreci, 5271 Sayılı CMK’nin 218/1. maddesi gereği “bekletici sorun” yapılmak suretiyle, konkordato ( tasdiki ) yargılamasını yapan hukuk mahkemesince verilecek kararın sonucuna göre;
a- )Şayet çek hesabı sahibi tüzel kişi hakkında konkordatonun tasdikine karar verilirse;
Bu süreçte yukarıda ana hatlarıyla yazılı olan borçlunun iyiniyetinin kesinleşmesi, alacaklıların tamamıyla anlaşma hükümlerine göre alacaklarını mahkemeye bildirmiş olmaları, bu alacak kalemleri arasında ileri tarihli çekin de yer alacak olması, borçlunun konkordato projesinin alacaklıların çoğunluğu ve mahkemece kabul görmesi, konkordatonun tasdikinin mühlet öncesinde keşide edilen çekin alacaklıları dahil tüm alacaklıları bağlaması ve konkordatonun kollektif bir tasfiye şekli olması gibi ilke ve sonuçlar karşısında;
Konkordato tasdiki kararında, 5941 Sayılı Çek Kanunu’nun 5. maddesinde unsurları yazılı suça konu çekin ödeme tarihi ve karşılıksız kalan bedelin, çek alacaklısını da bağlayacak şekilde yeniden belirlenecek olması, dolayısıyla açılan ceza davasında yargılanan kişilerin hukuki durumlarının kesinleşecek konkordato hükümlerine değerlendirilmesi gerekeceği,
Konkordatonun tasdiki kararıyla birlikte kesinleşen konkordato anlaşmasına göre hüküm ve sonuçları yeniden belirlenen suça konu çekin, ibraz tarihinden sonra suçun konusunu oluşturan zorunlu unsurları sahip bir çek olmaktan çıkması, dolayısıyla tüzel kişi yetkilisi olan sanıkların cezai sorumluluğundan söz edilemeyeceği,
b- )Şayet çek hesabı tüzel kişi hakkında konkordatonun herhangi bir nedenle reddine karar verilirse;
Bu sefer bekletici sorun kararının kaldırılmasıyla ceza yargılamasına devam edilerek 2004 Sayılı İcra ve İflas Kanunu’nun 297. maddesine göre, konkordato komiseri atanmasıyla birlikte tüzel kişinin yetkili temsilcilerinin şirketi yönetim ve temsil yetkisinin kendiliğinden ortadan kalkmayacağı, bununla beraber mahkemenin hangi işlerin şirket yöneticileri tarafından hangi işlerin komiser tarafından yapılacağına dair karar verme yetkisinin bulunduğu gözetilerek,
b- )1- ) Konkordato ( tasdiki ) yargılamasını yapan mahkemece, konkordatonun reddi kararına kadarki süreçte, şayet çek hesabını yönetimi, bu hesaba para aktarma, çek hesabı üzerinde tasarruf etme gibi yetkilerin şirket yönetim organından alınıp komisere verilmesi yönünde bir karar verilmişse ve bankaya ibraz edilen çek, komiserin yetkili olduğu dönemde karşılıksız çıkmışsa; bu durumda şirket yetkilisi gerçek kişilerin 5941 Sayılı Çek Kanunu’nun 5. maddesi gereği cezai sorumluluklarının devam etmeyeceğine,
b- )2- ) Konkordato ( tasdiki ) yargılamasını yapan mahkemece, konkordatonun reddi kararına kadarki süreçte, şayet çek hesabını yönetimi, bu hesaba para aktarma, çek hesabı üzerinde tasarruf etme gibi yetkilerin şirket yönetim organından alınıp komisere verilmesi yönünde açık bir karar verilmemişse; bu konudaki tüm yetkiler şirket yöneticilerinde olacağından, söz konusu kişilerin bu süreçte bankaya ibraz edilen ve karşılıksız çıkan çekten dolayı 5941 Sayılı Çek Kanunu’nun 5. maddesi gereği cezai sorumluluklarının devam edeceğine…” ifadeleri yer almaktadır.
Konkordato Mühleti İçerisinde Keşide Edilmiş Çekler:
Konkordato ilanından sonra keşide edilen ve konkordato projesi içerisinde yer almayan çekler için yukarıda anlatıldığı bekletici mesele yapma zorunluluğu ya da olumsuz muhakeme şartı bulunmamaktadır.
Yargıtay 15. Ceza Dairesi’nin 15.09.2011 tarihli, 2011/34 Esas ve 2011/674 Karar sayılı kararına göre; borçlu, konkordato mühleti boyunca faaliyetlerine devam ettiğinden tasarruf yetkisinin sınırlanması söz konusu değildir. Borçlu, faaliyetlerini konkordato komiserinin nezareti altında kendisi yürütmektedir bu nedenle borçlu, konkordato mühleti içinde keşide ettiği çeklerin karşılığını bulundurma sorumluluğu altındadır. Bu nedenle konkordato sürecinde keşide edilmiş çek nedeniyle karşılıksızdır işlemi yapılmışsa diğer şartların varlığı halinde borçlu şirket yetkilisi cezalandırılabilecektir.
İlgili makalemizde Konkordato Mühletinin Karşılıksız Çek Yargılamalarına Etkisi konusunu işledik. Detaylı bilgi için profesyonel ekibimizle iletişime geçebilirsiniz.
