Kısa Çalışma ve Kısa Çalışma Ödeneği
İçerisinde bulunduğumuz küresel salgın nedeniyle kısa çalışma ve kısa çalışma ödeneği sıklıkla sorulan bir soru haline gelmiştir. Kısa çalışma kavramı 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu’nun Ek 2. maddesinde düzenlenmiş olup yine aynı maddede kısa çalışma ödeneğinin miktarı ve şartlarına yer verilmiştir. Kanun metnine göre kısa çalışmadan bahsedilebilmesi için genel ekonomik, sektörel veya bölgesel kriz ile zorlayıcı sebeplerle işyerindeki haftalık çalışma sürelerinin geçici olarak önemli ölçüde azaltılması veya işyerinde faaliyetin tamamen veya kısmen geçici olarak durdurulması gerekmektedir. Kısa çalışma ödeneği ve şartlarına geçmeden önce kanun metninde yer verilen kavramları tanımlamak gerekmektedir bu kavramlar Kısa Çalışma ve Kısa Çalışma Ödeneği Hakkında Yönetmelik ile tanımlanmıştır. Yönetmelik doğrultusunda olmak üzere:
Genel Ekonomik Kriz; ulusal veya uluslararası ekonomide ortaya çıkan olayların, ülke ekonomisi ve dolayısıyla işyerini ciddi anlamda etkileyip sarstığı durumlar şeklinde tanımlanabilir.
Sektörel Kriz; ulusal veya uluslararası ekonomide ortaya çıkan olaylardan doğrudan etkilenen sektörler ve bunlarla bağlantılı diğer sektörlerdeki işyerlerinin ciddi anlamda sarsıldığı durumlar şeklinde tanımlanabilir.
Bölgesel Kriz; ulusal veya uluslararası olaylardan dolayı belirli bir il veya bölgede faaliyette bulunan işyerlerinin ekonomik olarak ciddi şekilde etkilenip sarsıldığı durumlar şeklinde tanımlanabilir.
Zorlayıcı Sebep; işverenin kendi sevk ve idaresinden kaynaklanmayan, önceden kestirilemeyen, bunun sonucu olarak bertaraf edilmesine imkân bulunmayan, geçici olarak çalışma süresinin azaltılması veya faaliyetin tamamen veya kısmen durdurulması ile sonuçlanan dışsal etkilerden kaynaklanan dönemsel durumlar ya da deprem, yangın, su baskını, heyelan, salgın hastalık, seferberlik gibi durumlar şeklinde tanımlanabilir. Bu tanımdan hareket edildiğinde Covid-19 salgını zorlayıcı sebep olarak kabul edilebilecektir.
Kısa Çalışma; Üç ayı geçmemek üzere, yukarıda tanımlanan gerekçelerle, işyerinde uygulanan çalışma süresinin, işyerinin tamamında veya bir bölümünde geçici olarak en az üçte bir oranında azaltılmasını veya süreklilik koşulu aranmaksızın en az dört hafta süreyle faaliyetin tamamen veya kısmen durdurulması şeklinde tanımlanabilir.
Hem yönetmelik hem de kanun metninde belirtildiği üzere kısa çalışma süresi, zorlayıcı sebebin devamı süresini ve her halde üç ayı aşamaz. Ancak kanun metninde yer alan düzenleme doğrultusunda Cumhurbaşkanı kısa çalışma ödeneğinin süresini altı aya kadar uzatmaya yetkili kılınmıştır. İçerisinde bulunduğumuz küresel salgın nedeniyle Cumhurbaşkanı tarafından bu yetki kullanıldığı takdirde 3 aydan daha uzun süreli bir kısa çalışma yapılabilecek ve işçiler de bu süre boyunca kısa çalışma ödeneğinden faydalanabilecektir.
Kısa çalışma yapılabilmesi ve işçilerin kısa çalışma ödeneğinden faydalanılabilmesi için işveren tarafından Türkiye İş Kurumu’na yöneltilmiş bir talep olmalı akabinde kurum tarafından uygunluk tespiti yapılmalıdır. İşveren, kısa çalışma talebini, derhal gerekçeleri ile Türkiye İş Kurumu’na, varsa toplu iş sözleşmesi tarafı sendikaya bir yazı ile bildirir. İçerisinde bulunduğumuz küresel salgın hali nedeniyle Kurum e-posta adresine gönderilecek e-posta ile de başvuru yapılabilecektir. Kurum müfettişleri tarafından yapılacak uygunluk denetimi sonucunda işveren tarafından bildirilen ve kanun gereği kısa çalışma ödeneği almaya hak kazanan işçilere, kısa çalışma süresi boyunca kısa çalışma ödeneği ödenecektir.
İşçinin korona virüs nedeniyle kısa çalışma ödeneğinden yararlanabilmesi için; kısa çalışmaya başlandığı tarihten geriye doğru 60 gündür çalışıyor olması ve son üç yılda 450 gün işsizlik sigortası primi ödenmiş olması gerekir.
Kısa çalışma nedeniyle ödenecek olan günlük kısa çalışma ödeneği; sigortalının son on iki aylık prime esas kazancı dikkate alınarak hesaplanan günlük ortalama brüt kazancının %60’ıdır. Ancak bu şekilde hesaplanan kısa çalışma ödeneği miktarı, aylık asgari ücretin brüt tutarının %150’sini geçemez. Unutulmamalıdır ki zorlayıcı sebep ile kısa çalışma yapılması durumunda ödemeler 1 hafta sonra başlayacaktır bu bir haftalık süre için işveren tarafından yarım ücret ödenecektir.
Kurum tarafın uygun bulunması ile kısa çalışma onayı alan işyerinde, işçilerin bu durumu kabul etmemeleri objektif iyi niyet kuralları ile bağdaşmayacaktır. Ancak bu durumun istisnası olarak, işçi kısa çalışma ödeneğine henüz hak kazanmamış ise, bu işçi kısa çalışma kararını kabul etmeyerek haklı nedenle iş sözleşmesini feshedebilir.
Ücretsiz izinden farklı olarak kısa çalışma süresi yıllık izin ve kıdem tazminatı hesabında dikkate alınacaktır.
Kısa çalışma ödeneği alanların işe girmesi, yaşlılık aylığı almaya başlaması, herhangi bir sebeple silah altına alınması, herhangi bir kanundan doğan çalışma ödevi nedeniyle işinden ayrılması hallerinde veya geçici iş göremezlik ödeneğinin başlaması durumunda geçici iş göremezlik ödeneğine konu olan sağlık raporunun başladığı tarih itibariyle kısa çalışma ödeneği kesilir.
