Kara para aklama, ulusal ve uluslararası topluma olan zararı yüksek, karmaşık, organize suçluluk ve yolsuzlukla sıkı bağları bulunan bir suç tipidir. Bu sebeple suçun takibi son derece zordur. Kara para aklama; hukuk devleti anlayışı, toplumsal doku ve ekonomi üzerinde adi suçlara kıyasla çok daha yıkıcı etkiler doğurmaktadır. Biz de bu yazımızda kara para aklama suçuna ilişkin sıkça sorulan sorulara yanıt vermeye çalıştık.
KARA PARA NEDİR ?
En kısa tanımı ile kara para, gayrimeşru yollarla sağlanan kazançtır. Kara para; sadece para için değil, her türlü ekonomik değer taşıyan somut malvarlığı unsuru için de kullanılabilmektedir. Bunlar ziynet eşyasından tapu senedine kadar çok çeşitli biçimlerde ortaya çıkmaktadır.
KARA PARA AKLAMA SUÇU NEDİR ?
TCK m.282’de düzenlenen suçtan kaynaklanan malvarlığı değerlerini aklama, toplum arasında kara para aklama olarak bilinmektedir. Kara para aklama; kara parayı ellerinde bulunduranların cezalandırılma korkusu olmadan, paranın yasadışı kaynağını gizleyerek meşru olmayan kazançlarından faydalanmak amacıyla yapılan işlemleri ifade eder. Bu suçun işlenebilmesi için failin fiilinin ceza hukukunca suç niteliğinde olması gerekir. Korunan hukuki değer, devlete ait adlî ve yargısal varlıkların korunmasıdır. Ayrıca kara para aklama suçu kazanılan değerlerin aklanarak yasal ekonomik sisteme sokulması, suçluların hak etmedikleri bir zenginlikten rahatça faydalanmalarına ve gelir dengesinin bu kişiler lehine değişmesine neden olmaktadır. Bunun sonucunda toplum gözünde mevcut sistemin saygınlığının zedelenmesine ve güvensizliğe yol açmaktadır.
KARA PARA AKLAMA SUÇUNUN CEZASI NEDİR?
Bu suçun temel şekli için öngörülen yaptırım; 3 yıldan 7 yıla kadar hapis ve 20.000 güne kadar adli para cezasıdır.
KARA PARA AKLAMA SUÇUNDA ÖNCÜL SUÇ KAVRAMI
Suçun oluşması için kara parayı üreten ve zamanca önce işlenmiş bir öncül suç olmalıdır. 5237 sayılı TCK’nın 282. maddesinde öncül suçların belirlenmesinde eşik yöntemi benimsenmiştir. Buna göre alt sınırı 6 ay veya daha fazla hapis cezasını gerektiren suçlar, suçtan kaynaklanan malvarlığı değerlerini aklama suçunun öncül suçu olabilmektedir. Bu düzenleme FATF Tavsiyeleri ile uyumludur. Öncül suç kapsamının giderek genişletilmiş olması, bu suçun yarattığı tehlikenin önüne geçilmesi bakımından önemlidir.
KARA PARA AKLAMANIN AŞAMALARI NELERDİR ?
Kara para aklama, basit işlemlerle olabileceği gibi karmaşık işlem zincirleriyle de gerçekleştirilebilmektedir. Teknikler ne kadar değişirse değişsin aklama faaliyetinin başlangıç noktası öncül suçtan elde edilmiş malvarlığı değerleridir. Amaç ise bu değerlere yasallık görünümü kazandırılması olmasıdır. Kara para aklama suçunda 3 aşama söz konusudur.
1-)Yerleştirme Aşaması: Gayrimeşru yoldan kazanılan kazancın daha az görünür olan başka malvarlığı değerlerine çevrilmesi yahut yurtdışına çıkarılmasıdır. Böylelikle kazanç, fiziksel formdan çıkarılarak mali sistem içine entegre edilir. Söz konusu kazanç banka ve sigorta şirketlerine yatırılabilir. Bunun haricinde emlak, mücevher, değerli maden, lüks araç alım satım işlerinde de kullanılmaktadır.
2-)Ayrıştırma Aşaması: Elde edilen kazancın birtakım işlere tabi tutularak katmanlaştırılması aşamasıdır. Katmanların fazla ve karışık olması, elde edilen kazancın kaynağı ile arasındaki ilişkinin kesilmesi doğru orantılıdır. Ayrıştırma aşamasında kazancın araç, emlak, mücevher ve döviz piyasalarına aktarılması yollarına başvurulur. Ayrıca paravan şirketlerin kurulması, çifte faturalama, sahte evrak tanzimi gibi yollar da sıkça kullanılmaktadır.
3-)Bütünleştirme Aşaması: Kara paranın yasal bir görünüme sahip ve denetimlerden geçebilecek biçimde mali sistemle bütünleştirilmesi aşamasıdır. Bu aşamadan sonra yasadışı faaliyetler sonucu elde edilen kazanç, yasal kazançtan ayırt edilemeyecek hale gelir. Bu suçla mücadele eden yetkililerin, bütünleştirme aşamasına gelinmeden para akışına ilişkin delil elde etmesi gerekir. Bütünleştirme aşamasında, havale ve benzeri işlemler yapma, yabancı finans kurumlarından kredi alma, paravan şirketlere fahiş fiyatlardan hizmet ve mal satma, kumarhane işletmelerinden yüksek kar elde etmiş görüntüsü yaratma gibi yöntemlere başvurulur.
KARA PARA AKLAMA YÖNTEMLERİ NELERDİR?
Bu suçun failleri gizlilik ve hız prensipleri doğrultusunda hareket eder. Aklama yöntemleri çeşitlilik içerir. Doktrinde ve uygulamada en çok karşılaşılanlar ise şunlardır.
a-)Nakit Kaçakçılığı: Nakit paranın beyan edilmeksizin gümrükten geçirilip başka bir ülkeye götürülmesi tekniğidir. TCK m. 282’da “yurtdışına çıkarma” seçimlik hareketlerine yer verilmesi nakit kaçakçılığının sık başvurulan bir yöntem olmasına ilişkindir.
b-)Parçalara Ayırma: Büyük miktarda kara paranın mali sistem içerisinde küçük meblağlara bölünmesini ifade eder.
c-)Alternatif Havale Sistemleri: Kaynağın, farklı bir coğrafi bölgedeki kişiye ödenmesi hizmetini resmiyet taşımaksızın faaliyet gösteren bankacılık sistemi ile aktarıldığı yöntemdir. Bu yöntem, güven ilişkisine dayalı olarak çalışır. Bu yöntemin güvenilir, düşük masraflı ve gizli olması sebebiyle özellikle Asya Ülkelerinde tercih edilmektedir.
d-)Kıyı Bankacılığı Merkezleri: Kıyı bankacılığı merkezleri, yurtdışı kaynaklı fonların yine yurtdışına kullandırılmasını amaçlayan ve mali hizmetleri bulundukları ülke bankacılık kanunları yerine özel ve daha yumuşak düzenlemelere göre sunan merkezlerdir. Bu merkezlerin uyguladığı ayrıcalıklı yasal rejim, uluslararası sermayeyi çekmede ön plana çıkmaktadır. Bermuda, Cayman Adaları, Vanuatu ve ABD, Avusturalya, Hollanda gibi ülkelerin belirli bölgelerinde kıyı bankacılığı yapılmaktadır.
e-)Vergi Cennetleri: Yabancı yatırımcılara vergi uygulamayan ya da düşük vergiler uygulayan ülkelerdir. Vergi cenneti olarak kabul edilen ülkelerdeki bankalarda sıkı müşteri gizliliği, bildirim yükümlülüğü bulunmaması, gelişmişlik düzeyinin yüksek olması gibi özelliklere sahiptir.
f-)Kumar ve Diğer Kazanç Sağlayan Oyunlar: Kumarhanelerde çok miktarda nakit paranın dolaşımda olması ve bunların denetiminin zorluğu sebebiyle sıkça başvurulan bir yöntemdir. Kumarhanelerde nakit halinde kara parayla fiş alınıp bir süre sonra bu fişlerin işletme tarafından kara para aklayıcı ya da bir üçüncü kişi adına düzenlenecek çek karşılığında bozdurulması, sıklıkla kullanılan bir yöntemdir. Şans oyunlarında kazanan biletlerin kara para aklayıcılar tarafından satın alınması da başvurulan yöntemdir.
g-)İnternet ve Sanal Para: İnternet sayesinde kullanıcıların hız, erişim kolaylığı, gizlilik ve küresellik gibi özelliklere sahip olması sebebiyle kara para aklama faaliyetlerine uygun bir alan haline gelmiştir. Darkweb gibi platformlarda Bitcoin (BTC) para aklama faaliyetlerinde kullanılmaktadır.
h-)Kar Amacı Gütmeyen Kuruluşlardan Faydalanma: Dernek, vakıf, sendika gibi kuruluşlar aracılığı ile oldukça fazla bağışlar toplanmaktadır. Bu tip kuruluşların kabul ettikleri bağışların denetlenmesi oldukça güçtür. Böylelikle kara para aklayıcılar için elverişli bir alan ortaya çıkmaktadır.
SUÇUN ÖRGÜT ÇERÇEVESİNDE İŞLENMESİ
Kara para aklama suçunun örgüt faaliyeti çerçevesinde işlenmesi halinde cezanın arttırılması TCK m. 282/4 uyarınca hükme bağlanmıştır. Suç örgütünün kurulması, işlenmesi amaçlanan suçlar bakımından araç niteliğindedir. Bir oluşumun suç örgütü olarak adlandırması için oluşumun en az üç kişiden oluşması gerekir. Üyeler arasında gevşek de olsa hiyerarşik bir bağ olmalıdır. Şahıslar, suç işlemek amacı etrafında fiilî olarak birleşmelidir. Örgütün devamlılık niteliği ve amaçlanan suçları işlemeye elverişli üye, araç ve gerece sahip olunması gerekmektedir. TCK m. 282/4’te düzenlenen ağırlaştırıcı nedenin söz konusu olabilmesi için örgütün suçtan kaynaklanan malvarlığı değerlerini aklama suçunun hareketlerine başlanmış olmalıdır.
TCK madde 282/4 kapsamında yapılacak ceza artırımı, failin ilaveten örgüt suçları dolayısıyla cezalandırılmasının engellemeyecektir. Suçun örgüt çerçevesinde işlenmesi halinde fail, 6 yıldan 14 yıla kadar hapis ve 40 bin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılacaklardır.
KARA PARA AKLAMA SUÇUNDA ETKİN PİŞMANLIK
Etkin pişmanlık; tamamlanmış bir suçun failinin, gönüllü olarak suçun neticesini telafi etmeye yönelik davranışlarda bulunmasıdır. Etkin pişmanlık, tamamlanmış suçu ve bu suçun oluşturduğu haksızlığı ortadan kaldırmayacaktır. Ancak failin gerçekleştirdiği haksızlığın sonuçlarını mümkün olduğunca gidermesi daha az cezayı hatta ceza verilmemesini gerektirmektedir. Fail bu suç bakımından kovuşturma başlamadan önce yetkililerle temasa geçmelidir. Ek olarak suç konusu malın ele geçirilmesini sağlamalı ya da bulunduğu yeri yetkili makamlara ihbar ederek ele geçirilmesini kolaylaştırmalıdır.
KARA PARA AKLAMA SUÇUNDA ZAMANAŞIMI KAÇ YILDIR?
TCK’da bu suç tipi ile ilgili özel bir zamanaşımı süresi düzenlenmemiştir. Bu bakımdan sorun genel hükümlere göre çözümlenmektedir. Dava zamanaşımı süresi, 15 senedir. Ceza zamanaşımı süresi ise 20 senedir. Zamanaşımı süresi, son işlemin yapıldığı tarihten itibaren başlayacaktır.
GÖREVLİ MAHKEME HANGİSİDİR?
Bu suç bakımından görevli mahkeme asliye ceza mahkemesidir. Yetkili mahkeme ise, suçun işlendiği yer mahkemesidir.
KARA PARA AKLAMA SUÇU İLE MÜCADELEDE MASAK
Ülkemizin mali istihbarat birimi MASAK’ tır. MASAK, uluslararası standartlarla uyumlu olarak bilgi toplamakta, analiz ve değerlendirme yoluyla malî istihbarat üretmekte, önleme tedbiri yükümlülerini denetlemekte, yabancı ülkelerin malî istihbaratlarıyla koordineli çalışmakta, kara para aklama suçuna dair uzmanlık gerektiren incelemeleri yapmakta ve gerektiğinde idarî yaptırımlar uygulamaktadır.
Kara para aklama suçuna ilişkin sorunlarınızın çözümü için bizimle iletişim kurabilirsiniz.