İşverenin Haklı Nedenle Fesih Hakkı (İŞ K. m.25)
İş sözleşmelerinin fesih şekillerine ve nedenlerine göre işçilerin kıdem tazminatı, ihbar tazminatı gibi haklardan yararlanıp yararlanamayacağı, boşta geçen sürelere ilişkin tazminat talep etme hakkı olup olmadığı, işe iade isteme hakkı bulunup bulunmadığı ve bazen de cezai şart ödeme gibi bir takım yükümlülüklerden sorumlu olup olmayacağı hususları tespit edilecektir.
4857 sayılı İş Kanununda “Geçerli Sebeple Fesih” ve “Haklı Nedenle Fesih” adı altında 2 temel fesih türü bulunmaktadır. İşveren tarafından yapılacak fesihler geçerli sebeple olabileceği gibi haklı sebeple de yapılabilir. Her bir fesih türünün kendine özgü nedenleri ve sonuçları bulunduğundan bu yazımızda yalnızca İşverenin Haklı Nedenle Fesih Hakkını açıklayacağız.
İşverenin Haklı Fesih Nedenleri:
4857 sayılı İş Kanunu m.25’te işverenin haklı nedenle fesih hakkı aşağıda belirtildiği şekilde 4 ana başlık halinde kategorize edilmiş ve alt bentler halinde detaylandırılmıştır.
- Sağlık Sebepleri:
- İşçinin kendi kastından veya derli toplu olmayan yaşayışından yahut içkiye düşkünlüğünden doğacak bir hastalığa yakalanması veya engelli hâle gelmesi durumu dolayısıyla ardı ardına üç iş günü veya bir ayda beş iş gününden fazla devamsızlık yapması sebebiyle,
- İşçinin tutulduğu hastalığın tedavi edilemeyecek nitelikte olduğu ve işyerinde çalışmasında sakınca bulunduğunun Sağlık Kurulunca saptanması durumunda sağlık sebeplerine dayanılarak işveren tarafından haklı nedenle iş sözleşmesi feshedilebilir.
2-Ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller ve benzerleri:
- İş sözleşmesi yapıldığı sırada bu sözleşmenin esaslı noktalarından biri için gerekli vasıflar veya şartlar kendisinde bulunmadığı halde bunların kendisinde bulunduğunu ileri sürerek yahut gerçeğe uygun olmayan bilgiler veya sözler söyleyerek işçinin işvereni yanıltması durumunda,
- İşçinin, işveren yahut bunların aile üyelerinden birinin şeref ve namusuna dokunacak sözler sarfetmesi veya davranışlarda bulunması yahut işveren hakkında şeref ve haysiyet kırıcı asılsız ihbar ve isnatlarda bulunması söz konusu olduğunda,
- İşçinin işverenin başka bir işçisine cinsel tacizde bulunması durumunda,
- İşçinin işverene yahut onun ailesi üyelerinden birine yahut işverenin başka işçisine sataşması, işyerine sarhoş yahut uyuşturucu madde almış olarak gelmesi ya da işyerinde bu maddeleri kullanması durumunda,
- İşçinin, işverenin güvenini kötüye kullanmak, hırsızlık yapmak, işverenin meslek sırlarını ortaya atmak gibi doğruluk ve bağlılığa uymayan davranışlarda bulunması durumunda,
- İşçinin, işyerinde, yedi günden fazla hapisle cezalandırılan ve cezası ertelenmeyen bir suç işlemesi durumunda,
- İşçinin işverenden izin almaksızın veya haklı bir sebebe dayanmaksızın ardı ardına iki işgünü veya bir ay içinde iki defa herhangi bir tatil gününden sonraki iş günü, yahut bir ayda üç işgünü işine devam etmemesi durumunda,
- İşçinin yapmakla ödevli bulunduğu görevleri kendisine hatırlatıldığı halde yapmamakta ısrar etmesi durumunda,
- İşçinin kendi isteği veya savsaması yüzünden işin güvenliğini tehlikeye düşürmesi, işyerinin malı olan veya malı olmayıp da eli altında bulunan makineleri, tesisatı veya başka eşya ve maddeleri otuz günlük ücretinin tutarıyla ödeyemeyecek derecede hasara ve kayba uğratması durumunda işverenin haklı sebeple fesih hakkı söz konusu olur.
3-Zorlayıcı sebepler:
- İşçiyi işyerinde bir haftadan fazla süre ile çalışmaktan alıkoyan zorlayıcı bir sebebin ortaya çıkması durumunda işveren haklı nedenle iş sözleşmesini feshedebilecektir.
4- İşçinin gözaltına alınması veya tutuklanması:
- İşçinin gözaltına alınması veya tutuklanması sebebiyle devamsızlığı 17. maddedeki bildirim süresini aştığı takdirde işveren tarafından iş sözleşmesi haklı nedenle feshedilebilir.
Fesih Usulü ve Süresi:
Yukarıda belirtilen işçinin haklı fesih nedenlerinden herhangi birinin bulunması durumundan İş Kanununun 17 inci maddesinde sayılan fesih bildirim süresine uyulmasına gerek olmaksızın iş akdi derhal feshedebilir. Bu özelliği sebebiyle haklı nedenle fesih terimi yerine, bildirimsiz fesih, derhal fesih gibi terimler de kullanılabilmektedir.
Fesih süresi bakımından kanunun 26. Maddesinde düzenleme bulunmaktadır. Yalnızca ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırılık sebebiyle yapılacak fesihlerde geçerlidir. Madde metni şöyledir:
“…ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan hallere dayanarak işçi veya işveren için tanınmış olan sözleşmeyi fesih yetkisi, iki taraftan birinin bu çeşit davranışlarda bulunduğunu diğer tarafın öğrendiği günden başlayarak altı iş günü geçtikten ve her halde fiilin gerçekleşmesinden itibaren bir yıl sonra kullanılamaz…”
Görüldüğü üzere işveren, fesih nedenini öğrendiği günden başlayarak altı iş günü içerisinde ve her halde fiilin gerçekleşmesinden itibaren bir yıl içerisinde haklı nedenle iş sözleşmesini feshedebilir. Bu sürenin geçmesinden sonra yapılan fesihler haklı fesih olarak değerlendirilemeyeceğinden işçinin kıdem tazminatı ve diğer haklarını alması söz konusu olacaktır.
Feshin Sonuçları:
Bu fesih işverenin kusuru olmaksızın kanunda sayılı hallere dayanılarak yapılan bir fesih olduğundan işçi kıdem tazminatına ve ihbar tazminatına hak kazanamayacaktır. Zira yukarıdaki sebep ve usullere dayanılarak yapılan fesihte işçiye ihbar süresi verilmesi söz konusu değildir. Dolayısıyla ihbar tazminatı ödenmesi söz konusu olmayacaktır.
Ayrıca İş Kanunu m.26/2 uyarınca işveren iş sözleşmesini ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırılık sebebiyle yasal süre içerisinde feshettiği takdirde işçiden tazminat talepli olarak yasal yollara başvurma hakkı da bulunmaktadır.
