İşçilerin Haklı Nedenle Fesih Hakkı (İŞ K. m.24)
İş sözleşmelerinin fesih şekillerine ve nedenlerine göre işçilerin kıdem tazminatı, ihbar tazminatı gibi haklardan yararlanıp yararlanamayacağı, boşta geçen sürelere ilişkin tazminat talep etme hakkı olup olmadığı, işe iade isteme hakkı bulunup bulunmadığı ve bazen de cezai şart ödeme gibi bir takım yükümlülüklerden sorumlu olup olmayacağı hususları tespit edilecektir.
4857 sayılı İş Kanununda “Geçerli Sebeple Fesih” ve “Haklı Nedenle Fesih” adı altında 2 temel fesih türü bulunmaktadır. İşveren tarafından yapılacak fesihler geçerli sebeple olabileceği gibi haklı sebeple de yapılabilir. Bununla birlikte işçi tarafından geçerli nedenle fesih yapılamayıp yalnızca İş Kanununun 24. Maddesinde belirtildiği üzere işçilerin haklı nedenle fesih hakkı bulunmaktadır. Her bir fesih türünün kendine özgü nedenleri ve sonuçları bulunduğundan bu yazımızda yalnızca İşçilerin Haklı Nedenle Feshini açıklayacağız.
İşçilerin Haklı Fesih Nedenleri:
Kanunda işçilerin haklı fesih nedenleri 3 ana başlık halinde kategorize edilmiş ve alt bentler halinde detaylandırılmıştır.
- Sağlık Sebepleri:
- İş sözleşmesinin konusu olan işin yapılması işin niteliğinden doğan bir sebeple işçinin sağlığı veya yaşayışı için tehlikeli olması durumunda,
- İşçinin sürekli olarak yakından ve doğrudan buluşup görüştüğü işveren yahut başka bir işçi bulaşıcı veya işçinin işi ile bağdaşmayan bir hastalığa tutulması durumunda sağlık sebeplerine dayanılarak işçi tarafından haklı nedenle iş sözleşmesi feshedilebilir.
2-Ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller ve benzerleri:
- İşverenin iş sözleşmesi yapıldığı sırada bu sözleşmenin esaslı noktalarından biri hakkında yanlış vasıflar veya şartlar göstermek yahut gerçeğe uygun olmayan bilgiler vermek veya sözler söylemek suretiyle işçiyi yanıltması durumunda,
- İşverenin işçinin veya ailesi üyelerinden birinin şeref ve namusuna dokunacak şekilde sözler söylemesi, davranışlarda bulunması veya işçiye cinsel tacizde bulunması durumunda,
- İşverenin işçiye veya ailesi üyelerinden birine karşı sataşmada bulunması veya gözdağı vermesi, yahut işçiyi veya ailesi üyelerinden birini kanuna karşı davranışa özendirmesi, kışkırtması, yahut işçiye ve ailesi üyelerinden birine karşı hapsi gerektiren bir suç işlemesi yahut işçi hakkında şeref ve haysiyet kırıcı asılsız ağır isnat veya ithamlarda bulunması durumunda,
- İşçinin diğer bir işçi veya üçüncü kişiler tarafından işyerinde cinsel tacize uğraması ve bu durumu işverene bildirmesine rağmen gerekli önlemlerin alınmaması durumunda,
- İşveren tarafından işçinin ücreti kanun hükümleri veya sözleşme şartlarına uygun olarak hesap edilmediği veya ödenmediği durumlarda,
- Ücretin parça başına veya iş tutarı üzerinden ödenmesi kararlaştırılıp da işveren tarafından işçiye yapabileceği sayı ve tutardan az iş verildiği hallerde, aradaki ücret farkı zaman esasına göre ödenerek işçinin eksik aldığı ücret karşılanmaması durumunda işçinin haklı sebeple fesih hakkı söz konusu olur.
3-Zorlayıcı sebepler:
- İşçinin çalıştığı işyerinde bir haftadan fazla süre ile işin durmasını gerektirecek zorlayıcı sebepler ortaya çıkarsa işçi haklı nedenle iş sözleşmesini feshedebilecektir.
Fesih Usulü ve Süresi:
Yukarıda belirtilen işçinin haklı fesih nedenlerinden herhangi birinin bulunması durumundan İş Kanununun 17 inci maddesinde sayılan fesih bildirim süresine uyulmasına gerek olmaksızın iş akdi derhal feshedebilir. Bu özelliği sebebiyle haklı nedenle fesih terimi yerine, bildirimsiz fesih, derhal fesih gibi terimler de kullanılabilmektedir.
Fesih süresi bakımından kanunun 26. Maddesinde düzenleme bulunmaktadır. Yalnızca ahlak ve iyiniyet kurallarına aykırılık sebebiyle yapılacak fesihlerde geçerlidir. Madde metni şöyledir:
“…ahlak ve iyiniyet kurallarına uymayan hallere dayanarak işçi veya işveren için tanınmış olan sözleşmeyi fesih yetkisi, iki taraftan birinin bu çeşit davranışlarda bulunduğunu diğer tarafın öğrendiği günden başlayarak altı iş günü geçtikten ve her halde fiilin gerçekleşmesinden itibaren bir yıl sonra kullanılamaz. Ancak işçinin olayda maddi çıkar sağlaması halinde bir yıllık süre uygulanmaz.”
Görüldüğü üzere işçinin fesih nedenini öğrendiği günden başlayarak altı iş günü içerisinde ve her halde fiilin gerçekleşmesinden itibaren bir yıl içerisinde haklı nedenle fesih gerçekleştirilmelidir.
Feshin Sonuçları:
Bu fesih işçinin kusuru olmaksızın yapılan bir fesih olduğundan işçi kıdem tazminatına hak kazanacaktır. Ancak tarafların birbirlerinden ihbar tazminatı talep etme hakları olmayacaktır. Tazminat haklarının yanı sıra iş ilişkisi sebebiyle işçinin fazla mesai ücreti, yıllık izin ücreti, ulusal bayram ve genel tatil ücreti gibi konularda alacağı bulunduğu durumlarda bu talepleri bakımından da yasal yollara başvurma hakkı da ayrıca bulunmaktadır.
