İhtiyati Haciz Kararı (İİK 257)
İhtiyati haciz, alacaklının muaccel olan para alacağının zamanında ödenmesini güvence altına almak için mahkeme kararıyla borçlunun mallarına önceden geçici olarak el konulmasıdır.
İhtiyati haciz dava açılmadan veya takip başlatılmadan önce de yapılabilir. Alacaklı borcun zamanında ödenmemesinden endişe duyuyorsa, borçlunun mallarına geçici olarak el konulmasını mahkemeden isteyebilir.
İhtiyati haciz, kesin haciz gibi alacaklısına satış isteme yetkisi vermez. İhtiyaten haczedilen mallar hakkında, haciz kesinleşmeden satış talep etme yetkisi vermeyecektir.
Alacaklının açtığı davayı kazanması veya başlattığı takibin kesinleşmesi halinde önceden yapılan ihtiyati haciz kesin hacze dönüşecektir.
İHTİYATİ HACİZ TALEP EDİLEBİLMESİNİN ŞARTLARI
- Alacak, rehinle teminat altına alınmamış olmalıdır.
Şayet alacak rehinle teminat altına alınmışsa ihtiyati haciz talep edilebilmesi mümkün değildir.
- Alacak, para alacağı olmalıdır.
- Kural olarak muaccel (vadesi gelmiş) alacakları güvence altına almak için ihtiyati haciz kararı talep edilebilir.
İstisna: Vadesi gelmemiş (müeccel) para alacakları hakkında ihtiyati haciz talep edilebilmesinin şartları:
-Borçlunun yerleşim yerinin bulunamaması, belli olmaması,
-Borçlunun taahhütlerinden kurtulmak amacıyla hileli işlemler yapması,
-Borçlunun mallarını kaçırması veya buna teşebbüs etmesi.
Bu hallerin ispatı halinde, müeccel (vadesi gelmemiş) para alacakları için de ihtiyati haciz kararı verilebilir.
İHTİYATİ HACİZ KARARININ ALINMASI
Borçlunun mallarına bu şekilde geçici bir tedbir şeklinde ihtiyati haciz konulabilmesi için bunun için mahkemece bu yönde bir karar alınması gerekir.
Alacaklı, yukarıda sözü ettiğimiz şartları sağlaması halinde genel mahkemelere başvurarak ihtiyati haciz kararı aldırabilir. Alacaklı bunun için bir dilekçe ile mahkemeye başvurmalıdır.
Mahkeme, alacaklının iddiasını, alacaklı tarafından ileri sürülen ihtiyati haciz sebeplerini haklı bulursa borçlunun mallarına ihtiyaten haciz konulmasına karar verir. Aksi halde alacaklının ihtiyati haciz teklifini reddeder.
***İhtiyati haciz talebinin reddi kararına karşı alacaklı, 2 hafta içinde doğrudan istinaf yoluna başvurabilir.
Mahkeme, alacaklının haksız çıkma ihtimaline karşılık alacaklıdan teminat ister. Ancak:
- Alacak bir ilama dayanıyorsa alacaklının teminat göstermesi gerekmez.
- Alacak, ilam niteliğinde bir belgeye dayanıyorsa, alacaklının teminat gösterip göstermemesi kararı hakimin takdirindedir.
- Alacak bir ilam veya ilam niteliğinde bir belgeye dayanmıyorsa alacaklının teminat göstermesi zorunludur.
İHTİYATİ HACİZ KARARLARINA İTİRAZ
Kural olarak borçlu, genel mahkemelerin vermiş olduğu ihtiyati haciz kararını doğrudan istinaf edemez. Ancak borçlu, kendisi dinlenilmeden verilen ihtiyati haciz kararını veren:
-Mahkemenin yetkisine,
-Teminat tutarına,
-İhtiyati haczin dayandığı sebeplere.
Karşı haczin uygulanmasından (hacizde kendisi de bulunuyorsa) veya tebliğden itibaren 7 gün içinde kararı veren mahkemeye başvuruda bulunmak suretiyle ihtiyati haciz kararına itiraz edebilir. İhtiyati haciz kararına menfaati zarar gören üçüncü kişiler de itiraz edebilir. Ancak üçüncü kişiler mahkemenin yetkisine itiraz edemezler. Borçlunun itirazı reddedilirse, istinaf kanun yoluna başvurabilir. Bunun üzerine verilen kararlar kesindir.
İHTİYATİ HACİZ KARARININ YERİNE GETİRİLMESİ
İhtiyati haciz kararı verildikten sonra alacaklı bu kararın yerine getirilmesini icra dairesinden istemelidir. Alacaklı, ihtiyati haciz kararının verilmesi tarihinden başlayarak 10 gün içerisinde icra dairesine başvurarak ihtiyati haciz kararının yerine getirilmesini istemek zorundadır. Aksi taktirde ihtiyati haciz kararı kendiliğinden kalkar.
İHTİYATİ HACZİN ETKİSİ
İhtiyatı haciz, alacaklının muaccel bir para alacağına mahkeme kanalıyla geçici olarak haciz konulmasıdır. Böylece alacaklının alacağı güvence altına alınmış olacaktır. İhtiyatı haciz kesin hacze dönüşmedikçe alacaklıya satış isteme yetkisi vermez. Alacaklının, ilk önce ihtiyati haczin kesinleşmesi için tamamlayıcı merasim anlamında borçluya karşı bir takip başlatmalı veya alacak davası açmalıdır.
İHTİYATİ HACZİ TAMAMLAYICI MERASİM (KESİNLEŞMESİ)
Alacaklı, ihtiyaten haczedilen malları kesin hacze dönüştürmek ve bu anlamda satış talep etme yetkisine kavuşabilmek için tamamlayıcı merasimi gerçekleştirmek zorundadır.
Alacaklı, ihtiyati haciz kararının uygulanmasından itibaren 7 gün içerisinde borçlusuna karşı takip başlatmalı veya bir alacak davası açmalıdır. Aksi taktirde ihtiyati haciz kararı kendiliğinden düşer.
***Alacaklı, tamamlayıcı merasim olarak 7 gün içinde dava açar veya takip başlatırsa, dava veya takibin sonuna kadar ihtiyâti haciz devam eder. Alacaklı dava veya takibin sonunda haklı çıkarsa ihtiyati haciz kesin hacze dönüşür ve alacaklı malların satışını isteyebilir.
***İhtiyati hacizden sonra başlatılan takipte ödeme emrine itiraz edilmezse ihtiyati haciz kesinleşir.
***Borçlu ödeme emrine itiraz ederse, alacaklı ihtiyati haczin devam etmesi amacıyla itirazın kendisine bildirilmesinden itibaren 7 gün içerisinde ya itirazın iptali davası açmalı ya da itirazın kaldırılmasını talep etmelidir.
HAKSIZ İHTİYATİ HACİZDEN KAYNAKLANAN TAZMİNAT DAVASI
İhtiyati haciz kararını haksız yere aldırtan ve bu kapsamda zarara sebep olan alacaklı, kusursuz olan borçlunun zararlarını karşılamak zorundadır.
Borçlunun haksız hacizden dolayı tazminat davasını açabilmesinin şartları:
- İhtiyati haciz kararının uygulanması,
- İhtiyatı haczin haksız olması,
- Zarar,
- Uygun illiyet bağı,
- Kusursuz sorumluluktur. (Kusur aranmaz.)
Davacı: Mallarına haksız yere ihtiyati haciz konulmuş olan borçlu veya bundan zarar gören üçüncü kişilerdir.
Davalı: Haksız yere borçlunun mallarına ihtiyati haciz koyduran alacaklıdır.
***Bu dava genel mahkemelerde görülür.
***Yetkili mahkeme, alacaklının yerleşim yeri mahkemesidir. Haksız fiil söz konusu olduğu için haksız fiilin gerçekleştiği veya ihtiyati haciz kararını vermiş olan mahkemedir.
*** Haksız ihtiyati hacizden sonra açılacak tazminat davasında zamanaşımı 2 yıldır. (İhtiyati tedbirden farklı olarak 2 yıldır. İhtiyati tedbirde bu süre 1 yıldır.) Bu 2 yıllık süre, ihtiyati haczin kaldırılması kararını kesinleşmesinden itibaren başlar.
