Emre Yazılı Senedin Zıyai Ve İptali
Bu yazımızda kıymetli evrak niteliğinde olan emre yazılı senetlerin ziyaı durumunda senedin iptali işlemine ve diğer hukuki imkânların kullanılmasına ilişkin hukuki prosedürleri 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu çerçevesinde anlatacağız. Söz konusu hukuki başvurular senedi eline geçiren kişinin bilinmesi veya bilinmemesi durumuna göre farklılık arz etmektedir. Bu başvurulardan önce senedi zıyaa uğrayan kişinin başvurabileceği önleyici önlemler de yine kanun kapsamında düzenlenmiştir.
İptal Başvurusunun Şartları:
TTK m.651’de iptal başvurusunun şartları düzenlenmiştir. Buna göre kıymetli evrakın yanma, çalınma gibi irade dışı şekilde zayi olması durumunda iptal başvurusu yapılabilir. Ancak ilgili maddeye göre iptal başvurusu yalnızca kıymetli evrakın zayi olduğu veya ziyaın ortaya çıktığı anda senet üzerinde hak sahibi olan kişi tarafından yapılabilecektir.
Önleyici Önlemler:
Senet ziyaa uğradığında ilk olarak başvurulabilecek bir önleyici önlem olarak ödemeden men talebi TTK m.757’de düzenlenmiştir. Buna göre iradesi dışında senedi elinden çıkan kişi, senedin ödenmekten menedilmesini isteyebilir. Mahkeme, ödemeyi meneden kararında senet borçlusuna, vadenin gelmesi üzerine senet bedelini tevdi etmeye izin verir ve tevdi yerini gösterir.
Senedi Eline Geçiren Kişinin Bilinmesi İhtimali:
Senedi eline geçiren kişi bilindiği takdirde; mahkemece senedi iradesi dışında elden çıkan kişiye iade davası açması için uygun bir süre verilir. Verilen süre içinde dava açılmazsa mahkeme, senet için verilen ödeme yasağını kaldırır.
Senedi Eline Geçirenin Bilinmemesi İhtimali:
Senedi eline geçiren kişi bilinmiyorsa, iade davası açılmasına gerek olmaksızın senedin iptaline karar verilmesi istenebilir. İptal isteminde bulunan kişi, senet elinde iken ziyaa uğradığını inandırıcı bir şekilde gösteren delilleri mahkemeye sağlamak ve senedin bir suretini ibraz etmek veya senedin esas içeriği hakkında bilgi vermekle yükümlüdür.
İlan ve İhtar:
Mahkeme, iptal isteminde bulunan kişinin senet elinde iken ziyaa uğradığına dair verdiği açıklamaları inandırıcı bulursa ilan yoluyla senedi eline geçiren kişinin senedi belirli bir süre içinde getirmesi için davette bulunur. Ayrıca bu ilanla senet mahkemeye sunulmazsa senedin iptaline karar verileceği de ihtar edilir.
Senedin Mahkemeye Sunulması İhtimali ve İade Davası:
Elden çıkan senet mahkemeye sunulursa; mahkemece iade davası açması için ziya ve iptal başvurusunda bulunan kişiye uygun bir süre verilir. Bu süre içinde dava açılmazsa, mahkemece senet sunmuş olana geri verilir ve senet için verilen ödeme yasağını kaldırılır.
Senedin Mahkemeye Sunulmaması İhtimali ve İptal Kararı:
Elden çıkan senet, verilen süre içinde mahkemeye sunulmazsa senedin iptaline karar verilir.
TTK m. 652’de düzenlendiği üzere; iptal kararı ile birlikte hak sahibi hakkını senetsiz olarak da ileri sürebilme veya yeni bir senet düzenlenmesini isteme hakkına da sahip olacaktır.
Teminat:
Mahkeme, iptale karar vermeden önce, iyi niyetle iktisap eden kişinin uğrayabileceği zarara bir karşılık yeterli miktarda teminat ödenmesi yükümünü getirebilir. Senet iptal edildiği veya senetten doğan haklar diğer bir sebeple ortadan kalktığı takdirde, teminat geri alınır.
Görevli ve Yetkili Mahkeme:
Senedin iptali için yukarıda belirtilen hukuki davalar senedin ödeme yerindeki veya hamilin yerleşim yerindeki Asliye Ticaret Mahkemesinde açılmalıdır.