Emekli Olduktan Sonra Çalışabilir Miyim?
Sosyal Güvenlik Destek Primi Ödeyerek Çalışma
Sosyal güvenlik destek primi ödeyerek çalışma emekliye ayrıldıktan sonra tekrar çalışılması halinde gündeme gelecektir. Yaşlılık aylığı bağlanması için kanunda aranan; belirli bir yaşın doldurulması, prim ödeme gün sayısının tamamlanması, işten ayrılma ve kuruma başvuru koşulları gerçekleştirildiği takdirde kişi emekliye sevk edilir ve kendisine yaşlılık aylığı bağlanır. Yaşlılık aylığına hak kazanan kişinin tekrardan çalışma hayatında yer almak istemesi halinde, yaşlılık aylığının kesilip kesilmeyeceği soruları gündeme gelecektir. Bu hususlar 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nda sosyal güvenlik destek primi ödeyerek çalışma başlığı altında düzenlenmiştir.
Bu kapsamda öncelikle 5510 sayılı kanun öncesi ve sonrası şeklinde bir ayrım yapılması gerekmektedir. 5510 sayılı kanunun yürürlüğe girdiği Ekim 2008 tarihinden sonra ilk defa sigortalı olanların kendilerine yaşlılık aylığı bağlandıktan sonra yeniden çalışmaları hali 5510 sayılı kanunun 30. maddesiyle düzenlenmiştir, bu maddede yeniden çalışırken tabi olunan sigortalılığın türüne göre bir ayrım yapılmıştır. 5510 sayılı kanundan önce sigortalı olanların yeniden çalışması ise geçici madde 14 ile düzenlenmiştir.
5510 Sayılı Kanun Sonrası
A- İş Sözleşmesine Tabi Çalışanlar(4/1.a) ve Devlet Memurları(4/1.c) Açısından
5510 sayılı kanunun yürürlüğe girdiği tarihten sonra ilk defa sigortalı olan kişilere yaşlılık aylığı bağlandıktan sonra, kişilerin 4/1(b) hariç olmak üzere yeniden çalışmaya başlaması halinde yaşlılık aylıkları çalışmaya başladıkları tarihi takip eden ödeme dönemi başında kesilir. Yaşlılık aylığının kesilmesi için çalışmanın yurtiçinde veya yurtdışında olmasının bir önemi bulunmamaktadır sigortalı çalışmanın olması yeterlidir. Yaşlılık aylığı alırken 4/1(b) haricinde, 4/1(a)’lı veya 4/1(c)’li olacak şekilde çalışılması ve yeniden çalışmanın kuruma bildirilmemesi halinde çalışılan dönemde alınan aylıkların iadesi gerekmektedir. Açıklamalardan anlaşılacağı üzere 5510 sayılı kanun kapsamında kalan emeklinin yaşlılık aylığı almakta iken iş sözleşmesine tabi(4/1.a) veya devlet memuru(4/1.c) olarak yeniden çalışmaya başlaması halinde hem çalışıp hem de emekli aylığını almaya devam etmesi mümkün değildir. Bu kişilerin yaşlılık aylığı kesilir ve prime esas kazançları üzerinden kısa ve uzun vadeli sigorta kolları ile genel sağlık sigortası primi alınır.
B- Bağımsız Çalışanlar(4/1.b) Açısından
5510 sayılı kanunun yürürlüğe girdiği tarihten sonra ilk defa sigortalı olan kişiye yaşlılık aylığı bağlandıktan sonra, kişinin 4/1(b)’li olacak şekilde çalışması halinde ise farklı alternatifler gündeme gelmektedir. Yeniden çalışmanın 4/1.(b) bendine tabi olması halinde ikili bir ayrım yapılmıştır kişi dilerse yaşlılık aylığının kesilmesi için istekte bulunur bu durumda kişinin yaşlılık aylığı kesilir ve prime esas kazancı üzerinden tüm sigorta kolları için prim ödemesi gerekir. İkinci bir seçenek olarak kişi yaşlılık aylığı almaya devam edip ve sosyal güvenlik destek primi de ödemeksizin çalışmasını sürdürebilir ancak bu çalışma sigortalılık ilişkisine sebebiyet vermeyeceği için faaliyeti sebebiyle uğradığı kaza iş kazası sayılmaz. Sonuç olarak 5510 sayılı kanun kapsamında kalan emeklinin yaşlılık aylığı almakta iken bağımsız çalışan sigortalı(4/1.b) olarak çalışmaya başlaması halinde sigortalının seçimine göre ya aylığı kesilip primlerini ödeyip sigortalı olarak faaliyetlerini sürdürecek ya da aylığı kesilmeksizin faaliyetlerini sürecektir. Ancak yaşlılık aylığı alarak faaliyetlerine devam etmesi halinde bu çalışması sigortalı çalışma olarak nitelendirilmeyecektir.
5510 Sayılı Kanun Öncesi
5510 sayılı kanundan önce sigortalı olanlar için ise geçici madde 14 dayanak hüküm olacaktır. İlgili madde “Bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten önce iştirakçi veya sigortalı olanlar, vazife malûllüğü, malullük ve yaşlılık veya emekli aylığı bağlananlar ve bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihte sosyal güvenlik destek primi ödeyerek çalışmaya devam edenler hakkında; bu Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamında çalışmaya başlayanlar hariç olmak üzere sosyal güvenlik destek primine tabi olma bakımından bu Kanunla yürürlükten kaldırılan ilgili kanun hükümlerinin uygulanmasına devam edilir…” şeklinde düzenlenmiştir.
A- İş Sözleşmesine Tabi Çalışanlar(4/1.a) Açısından
Yaşlılık aylığı almaktayken 4/1.a’lı olarak çalışmaya başlayanlar açısından iki seçenek söz konusudur. Sigortalılar sosyal güvenlik destek primi ödeyerek aylıklarını almaya devam edebilirler, sosyal güvenlik destek primi ödemeyi kabul etmezlerse yaşlılık aylıkları kesilir ve prime esas kazançları üzerinden kısa ve uzun vadeli sigorta kolları ile genel sağlık sigortası primi alınır. Sosyal güvenlik destek priminin ise oranı %30 olup, bunun ¼’ü sigortalı ¾’ü ise işveren payıdır. Bu orana ek olarak %2 oranında kısa vadeli sigorta kolları primi de işverence ödenir. Sosyal güvenlik destek primi karşılığında sadece iş kazası ve meslek hastalığı sigortasından faydalanılır ve bu süreler sigortalılık süresinden sayılmaz. Çalışmaya başlamaları nedeniyle aylıkları kesilmiş ve tüm sigorta kolları için prim ödemekte olanlar, bir süre çalıştıktan sonra yeniden yaşlılık aylığı bağlanmasını ve sosyal güvenlik destek primi ödemeyi talep edebilirler. Talepten sonra tüm sigorta kolları için prim kesilmesine son verilerek sadece sosyal güvenlik destek primi kesilir ve kişiye bağlanacak yaşlılık aylığı yeniden hesaplanır.
B- Bağımsız Çalışanlar(4/1.b) Açısından
Yaşlılık aylığı almaktayken 4/1.b’li olarak çalışmaya başlayanlar için ise üç farklı seçenek söz konusudur. Sigortalılar sosyal güvenlik destek primi ödeyerek aylıklarını almaya devam edebilirler, sosyal güvenlik destek primi ödemeyi kabul etmezlerse yaşlılık aylıkları kesilir ve prime esas kazançları üzerinden kısa ve uzun vadeli sigorta kolları ile genel sağlık sigortası primi alınır. Bu iki ihtimale ek olarak 4/1.b’liler dilerlerse sosyal güvenlik destek primi ödemeksizin ve aylıkları da kesilmeksizin faaliyetlerini sürdürebilirler ancak bu ihtimalde sigortalı sayılmayacaklardır.
4/1.c’liler bakımından ise bazı özel düzenlemeler yer verilmiş olduğundan farklı bir çalışmanın konusu olarak ele alınacaktır.
