Hafta İçi : 09:00-18:00
·

Deniz Ticaret Hukukunda Çatma

 

TTK MADDE 1286

(1) Bu Bölüm hükümleri, iki veya daha çok geminin çarpışması “çatma” sonucu gemilere ve gemilerde bulunan insanlara veya eşyaya verilen zararın tazmini hakkında uygulanır.

(2) Geminin, bir manevrayı yapmak veya yapmamak yahut seyir kurallarına uymamak suretiyle başka bir gemiye veya gemide bulunan insanlara veya eşyaya çatma olmaksızın zarar vermesi hâlinde de çatma hakkındaki hükümler uygulanır.

 

TTK’daki tanımı itibariyle çatma, iki geminin çarpışmasını ifade etmektedir. Çatma sonucu gemiye, gemide bulunan insanlara veya eşyalara verilen zararın tazmini söz konusu olacaktır. Geminin, bir manevrayı yapmak veya yapmamak yahut seyir kurallarına uymamak suretiyle başka bir gemiye veya gemide bulunan insanlara veya eşyaya çatma olmaksızın zarar vermesi hâlinde de çatma hakkındaki hükümler uygulanır.

 

TTK BAKIMINDAN GEMİ NEDİR?

Tahsis edildiği amaç:

-Suda hareket etmesini gerektiren,

-Yüzme özelliği bulunan,

-Pek küçük olmayan.

Her araç, kendiliğinden hareket etmesi imkânı bulunmasa da “gemi” sayılır.

Suda ekonomik menfaat sağlama amacına tahsis edilen veya fiilen böyle bir amaç için kullanılan her gemi, kimin tarafından ve kimin adına veya hesabına kullanılırsa kullanılsın “ticaret gemisi” sayılır.

Kanuna göre bu niteliklere sahip bir araç, kendiliğinden hareket etme imkanına sahip olmasa bile gemi sayılacaktır.

 

TARAFLAR BAKIMINDAN UYGULANACAK HÜKÜMLER

 

Çatma söz konusu olduğunda ortaya çıkması muhtemel ihtilaflar olabilir. Bu ihtilaflarda taraflar ise, donatanlar, gemiler, gemi işletme müteahhitleri, taşıyanlar, gemi adamları, kaptanlar, acenteler, kiracılar, mali sorumluluk sigortacıları, yükle ilgililer, kurtarmacılar, zarar gören çevre adına idare, zarar gören üçüncü kişiler vs. olabilir. Kapsam bu şekilde genişletilebilir. Çünkü bir çatma söz konusu olduğunda, bu kazadan doğrudan veya dolaylı şekilde etkilenecek pek fazla kişi söz konusu olabilir.

Çatma da özünde bir haksız fiil teşkil etmektedir. Haksız fiilin özel bir görünümü olan çatma hükümleri, gemi niteliğine haiz iki veya daha çok aracın çatışmaları halinde, gemilere ve gemilerde bulunan insanlara veya gemide bulunan eşyaya, bu haksız fiil sonucu verilen

zararların tazmini bakımından, hak sahibi ya da muhatap olma konumundaki taraflara uygulanmaktadır.

 

TTK MADDE 1296

Donatanın sorumluluğunun sınırlandırılmasına ilişkin hükümler saklıdır. Bu Bölümde yer alan hükümler, taşıma sözleşmelerinden ve diğer her türlü sözleşmelerden doğan borçları etkilemez.

Ayrıca yukarıdaki kanun maddesine göre, çatma ile ilgili uluslararası hükümler saklı tutulmuştur. Çatma hükümleri, donatanın sorumluluğunun sınırlandırılmasına ilişkin ulusal/uluslararası düzenlemeler ve taşıma sözleşmeleri dahil her türlü sözleşme hükümlerinin uygulanmasını engellemeyecektir.

 

ÇATMA ÇEŞİTLERİ

Türk Ticaret Kanununa göre çatma, kusurlu ve kusursuz çatma şeklinde ikili bir ayrıma gidilerek düzenleme altına alınmıştır.

 

1-KUSURSUZ ÇATMA

 

TTK MADDE 1287

(1) Çatma, umulmayan bir hâl veya mücbir sebep yüzünden meydana gelmiş veya neden ileri geldiği anlaşılamamışsa, çarpışan gemilerin veya gemilerde bulunan insanların yahut eşyanın çatma yüzünden uğradıkları zarara, o zarara uğrayan kişi katlanır.

(2) Birinci fıkrada sayılan hâller gemilerin hepsi veya onlardan biri, kaza anında demirdeyken meydana gelirse birinci fıkra hükmü uygulanır.

 

  • Umulmayan hal: Gösterilebilecek en büyük bir dikkat ve özenle bile önlenemeyecek, önlem alınsa bile savuşturulamayacak olayları ifade eder. Örneğin dümen kilitlenmesi.
  • Mücbir sebep: Gemi donatanının kontrol edemeyeceği, insan gücü ile önlenemeyecek fırtına gibi olağandışı hava olayları gibi durumlardır.

 

***Kanuna göre çatma, umulmayan bir hal veya mücbir sebep yüzünden meydana gelmiş veya neden ileri geldiği anlaşılamamışsa, çarpışan gemilerin, gemilerdeki insanların, gemilerdeki eşyanın uğradıkları zarara o zarara uğrayan kişi katlanacaktır.

Eğer bir çatma, kusursuz şekilde meydana gelmişse söz konusu zarardan, çarpışan gemilerin donatan ve kaptanları sorumlu tutulmayacaktır.

Özetle, gemideki yüklerin malikleri, bedensel bir zarar meydana gelmişse, gemideki çalışanlar, kendi zararlarına katlanmak zorunda kalacaklardır. Burada zarar görenler, zararlarını sigortadan karşılamak durumunda kalacaklardır. Ancak zararı ödeyen sigortacının, rücu imkanı söz konusu olmayacaktır.

*** Umulmayan hal ve mücbir sebep söz konusu olduğunda ispat yükümlülüğü, geminin donatanındadır.

 

TTK MADDE 1294

Çatmada kusurun saptanmasında herhangi bir karine dikkate alınmaz.

 

2-KUSURLU ÇATMA

 

Bir Tarafın Kusuru:

TTK MADDE 1288

Çatma, gemilerden birinin donatanının veya gemi adamlarının kusurundan ileri gelmişse, zararı o geminin donatanı tazmin etmek zorundadır.

 

Ortak kusur:

Çatmaya karışan gemilerin donatan veya gemi adamlarının müşterek kusurları söz konusuysa ortak kusurdan bahsedilir.

 

  1. Eşya zararı MADDE 1289

(1) Çatma, çarpışan gemilerin donatanlarının veya gemi adamlarının kusurlarından ileri gelmişse, bu gemilerin donatanları, çatma yüzünden gemilerin veya gemide bulunan eşyanın uğradıkları zarardan kusurlarının ağırlığı oranında sorumludur. Bununla beraber, duruma göre, bu oranın saptanması mümkün olmaz veya tarafların aynı derecede kusurlu olduğu ortaya çıkarsa, taraflar eşit oranda sorumlu tutulurlar. Bu tazminat istemleri bakımından, donatanların üçüncü kişilere karşı olan sorumluluğu müteselsil değildir.

(2) Çatma, gemi adamlarının geminin sevkine veya başkaca teknik yönetimine ait bir hareketinin sonucu olduğu takdirde, donatan, kendi gemisinde taşınan yükün ilgililerine karşı 1062 nci maddenin birinci fıkrasının ikinci cümlesi ve 1180 inci maddenin birinci fıkrasının birinci cümlesi hükümleri uyarınca sorumlu olmaz. Bu sorumsuzluk hâli sebebiyle kendi donatanından tazminat elde edemeyen yük ilgilisi, söz konusu zarar için diğer kusurlu donatanların birinden yabancı bir hukuka göre tazminat alırsa, bu ödemeyi yapan donatanın fazladan ödemek zorunda kaldığı kısım için sorumsuzluk hâlinden yararlanan donatana rücu etmesi hâlinde, kendisine rücu edilen donatan, o yük ilgilisine aynı oranda rücu hakkına sahiptir.

 

*** Kanuna göre ortak kusurlu çatmalarda donatanların, gemilerde ve gemilerde bulunan eşyada meydana gelen zararların tazmini bakımından, üçüncü kişilere karşı sorumluluğunda teselsül söz konusu olmayacaktır. Her donatan, sadece kendisine isabet eden kusur oranında sorumlu tutulabilecektir.

 

  1. Bedensel zarar TTK MADDE 1290

(1) Çatma, çarpışan gemilerin donatanlarının veya gemi adamlarının kusurlarından ileri gelmişse, bu gemilerin donatanları, gemilerde bulunan kişilerin çatma yüzünden ölümünden veya yaralanmasından yahut sağlığının bozulmasından doğan zararlardan müteselsilen sorumludur. Bununla beraber, duruma göre bu oranın tespiti mümkün olmaz veya tarafların aynı derecede kusurlu olduğu ortaya çıkarsa, taraflar eşit oranda sorumlu olurlar.

(2) Donatanların birbirine rücuunda, her donatan, kusurunun ağırlığı oranında sorumludur.

 

YARGITAY 11. HUKUK DAİRESİ E. 2019/1943 K. 2020/5691 T. 3.12.2020

“…Bu durum karşısında mahkemece, öncelikle dava konusu denizde çatma olayında, kazaya karışan tarafların kusur oranlarının tespiti yönünden itirazları karşılar, tüm bilirkişi raporlarını değerlendirir ve raporlar arasındaki çelişkiyi giderir şekilde, denizde çatma hususunda uzmanlığı bulunan bilirkişi heyetinden yeni bir bilirkişi raporu alınıp, çatışan gemilerin kusur oranları tespit edildikten sonra sonucuna göre bir karar vermek gerekirken yanılgılı değerlendirme ve yazılı gerekçe ile hüküm tesisi doğru olmamış, bozmayı gerektirmiştir…”

 

 

KLAVUZUN KUSURU

Gemi, zorunlu danışman kılavuz veya isteğe bağlı kılavuz tarafından sevk edilirken onun kusurundan ileri gelen çatmadan geminin donatanı sorumludur.

Gemi zorunlu sevk kılavuzu tarafından sevk edilirken onun kusurundan ileri gelen çatmadan geminin donatanı sorumlu değildir.

 

 

DELİL TESPİTİ

Dava öncesi yaptırılacak delil tespitlerinde, çatmanın meydana geldiği yerde deniz ticareti işlerine bakmakla görevli asliye ticaret mahkemesi, bulunmadığı takdirde asliye ticaret mahkemesi, o da yoksa ticaret davalarına bakmakla görevli asliye hukuk mahkemesi yetkilidir.

Çatmaya karışan her geminin kaptanı veya onun temsilcisine tespit yapılacağı bildirilir.

Tespit raporunda, çatmaya karışan gemilerin kusur oranları belirtilmez.

 

*** Çatma sonucu uğranılan zararın tazmini için açılacak davalar öncesinde bir ihtar düzenlenmesine veya başkaca bir şekil şartının yerine getirilmesine gerek yoktur.

 

 

KAPTANIN YARDIM GÖREVİ

Bir çatmadan sonra her geminin kaptanı, kendi gemisini, gemi adamlarını ve yolcularını ciddi bir tehlikeye atmadan mümkün olması şartıyla, diğer gemiye, gemi adamlarına ve yolculara yardımla yükümlüdür.

Ayrıca kaptan, mümkünse, diğer gemiye kendi gemisinin adını, bağlama limanını, geldiği ve gideceği limanları bildirmekle yükümlüdür. Kaptanın, sadece bu yükümlülüğünü ihlal etmesinden dolayı donatan sorumlu olmaz.

 

 

ZAMANAŞIMI

Çatmaya dayanan her türlü tazminat istemi, çatmanın meydana geldiği günden başlayarak iki yılda zamanaşımına uğrar.

Donatanların birbirine karşı olan rücu hakları ise, ödemenin yapıldığı tarihten başlayarak bir yıl içinde zamanaşımına uğrar.

 

 

 

# Deniz Ticaret Hukukunda Çatma Deniz Ticaret Hukukunda Çatma

İlgili Yazılar

whatsappdestek iletişim iletişim