CEZA KANUNUNUN YER BAKIMINDAN UYGULANMASI

Ceza Kanununun Yer Bakımından Uygulanması

 

TÜRK CEZA HUKUKUNA HAKİM OLAN İLKELER

 

1. Ülkesellik (mülkilik) ilkesi.

Ceza kanununun, ülkede işlenen tüm suçlara uygulanacağını kabul eden bir ilkedir. Türk ceza kanunu ise kural olarak ülkesellik ilkesini kabul etmiştir. Türkiye’de işlenen suçlar hakkında Türk kanunları uygulanacaktır.

Hareketin kısmen veya tamamen Türkiye’de gerçekleşmesi veya neticenin Türkiye’de gerçekleşmesi halinde suç, Türkiye’de işlenmiş sayılır.

 

TCK Madde 8

 

(1) Türkiye’de işlenen suçlar hakkında Türk kanunları uygulanır. Fiilin kısmen veya tamamen Türkiye’de işlenmesi veya neticenin Türkiye’de gerçekleşmesi halinde suç, Türkiye’de işlenmiş sayılır.

(2) Suç;

1. a) Türk kara ve hava sahaları ile Türk karasularında,
2. b) Açık denizde ve bunun üzerindeki hava sahasında, Türk deniz ve hava araçlarında veya bu araçlarla,
3. c) Türk deniz ve hava savaş araçlarında veya bu araçlarla,
4. d) Türkiye’nin kıt’a sahanlığında veya münhasır ekonomik bölgesinde tesis edilmiş sabit platformlarda veya bunlara karşı,

İşlendiğinde Türkiye’de işlenmiş sayılır.

 

Söz konusu kanun hükmüne göre suç,

**Türk kara ve hava sahaları ile Türk karasularında,

** Açık denizde ve bunun üzerindeki hava sahasında, Türk deniz ve hava araçlarında veya bu araçlarla,

** Türk deniz ve hava savaş araçlarında veya bu araçlarla,

** Türkiye’nin kıt’a sahanlığında veya münhasır ekonomik bölgesinde tesis edilmiş sabit platformlarda veya bunlara karşı,

İşlendiğinde, Türkiye’de işlenmiş sayılacaktır.

 

Türkiye’de işlediği bir suçtan dolayı, yabancı ülkede hakkında hüküm verilmiş dahi olan kimse, Türkiye’de yeniden yargılanır.

Türk Ceza Kanunu’nda istisnai olarak faile göre şahsilik, mağdura göre şahsilik, koruma ve evrensellik ilkeleri de kabul edilmiştir.

 

 

YARGITAY 18. CEZA DAİRESİ E. 2015/128 K. 2015/31 T. 31.3.2015 – Ceza Kanununun Yer Bakımından Uygulanması

“…Göçmen kaçakçılığı suçundan sanığın Yunanistan’da yargılanması ve ceza alması Türkiye’deki yargılamaya engel teşkil etmeyecektir. Mülkilik ilkesi gereğince sanığın bu suçtan cezalandırılarak, koruma, faile göre şahsilikle evrenselllik ilkeleri yönünden mükerrer infazın önlenmesi, adalet ve hakkaniyet esasları gözetilerek 5237 Sayılı T.C.K.nın 16. maddesine göre, yurt dışında gözaltında, tutukluluk veya hükümlülükte geçirdiği süreler saptanarak bu cezasından mahsubunun gerektiği gözetilmeden, Birleşmiş Milletler Medeni ve Siyasi Haklar Sözleşmesi’nin 14/7. maddesine yanlış anlam yüklenerek davanın reddine karar verilmesi hatalıdır…”

 

2. Faile Göre Şahsilik İlkesi.

Bir ülkenin vatandaşı, kendi ceza kanununa tabidir. Buna göre, Yurtdışında bazı suçları işleyen Türk Vatandaşı, Türk Kanunlarına göre cezalandırılır.

YARGITAY 12. CEZA DAİRESİ E. 2014/3062 K. 2015/2081 T. 5.2.2015 – Ceza Kanununun Yer Bakımından Uygulanması

TCK’nın 11/1. maddesinde ” Bir Türk vatandaşı, 13. maddede yazılı suçlar dışında, Türk kanunlarına göre aşağı sınırı bir yıldan az olmayan hapis cezasını gerektiren bir suçu yabancı ülkede işlediği ve kendisi Türkiye’de bulunduğu takdirde, bu suçtan dolayı yabancı ülkede hüküm verilmemiş olması ve Türkiye’de kovuşturulabilirliğin bulunması koşulu ile Türk kanunlarına göre cezalandırılır.” hükmü ile faile göre şahsilik ilkesine yer verilmiş, bu ilke uyarınca vatandaşın başka ülkede işlediği suçun vatandaşı bulunduğu ülkede yargılanması imkanı getirilmiştir. Bu hüküm uyarınca sanığın ülkede bulunması, isnat edilen suçun Türk Kanunlarına göre aşağı sınırı bir yıldan az olmayan hapis cezasını gerektirmesi, yabancı ülkede hüküm verilmemiş olması ve Türkiye’de kovuşturulabilirlik şartlarının gerçekleşmesi, suçun TCK’nın 13. maddesi kapsamında yer alan suçlardan bulunmaması halinde Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olan sanığın Türk kanunlarına göre cezalandırılmasına imkan sağlanmıştır.

 

–Görev Suçları.

TCK Madde 10

Yabancı ülkede Türkiye namına memuriyet veya görev üstlenmiş olup da bundan dolayı bir suç işleyen kimse, bu fiile ilişkin olarak yabancı ülkede hakkında mahkûmiyet hükmü verilmiş bulunsa bile, Türkiye’de yeniden yargılanır.

 

–Vatandaş Tarafından İşlenen Suç.

TCK Madde 11

 

(1) Bir Türk vatandaşı, 13 üncü maddede yazılı suçlar dışında, Türk kanunlarına göre aşağı sınırı bir yıldan az olmayan hapis cezasını gerektiren bir suçu yabancı ülkede işlediği ve kendisi Türkiye’de bulunduğu takdirde, bu suçtan dolayı yabancı ülkede hüküm verilmemiş olması ve Türkiye’de kovuşturulabilirliğin bulunması koşulu ile Türk kanunlarına göre cezalandırılır.

 

(2) Suç, aşağı sınırı bir yıldan az hapis cezasını gerektirdiğinde yargılama yapılması zarar görenin veya yabancı hükûmetin şikayetine bağlıdır. Bu durumda şikayet, vatandaşın Türkiye’ye girdiği tarihten itibaren altı ay içinde yapılmalıdır.

 

Söz konusu madde hükmüne göre, TCK’nın 11. Maddesinin uygulanma şartları:

• Fail Türk vatandaşı olmalıdır.
• Suç, TCK’nın 13. Maddesinde yazılı suçlardan olmamalıdır.

 

 

TCK Madde 13

 

(1) Aşağıdaki suçların, vatandaş veya yabancı tarafından, yabancı ülkede işlenmesi halinde, Türk kanunları uygulanır:

1. a) İkinci Kitap, Birinci Kısım altında yer alan suçlar.
2. b) İkinci Kitap, Dördüncü Kısım altındaki Üçüncü, Dördüncü, Beşinci, Altıncı, Yedinci ve Sekizinci Bölümlerde yer alan suçlar.
3. c) İşkence (madde 94, 95).
4. d) Çevrenin kasten kirletilmesi (madde 181).
5. e) Uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti (madde 188), uyuşturucu veya uyarıcı madde kullanılmasını kolaylaştırma (madde 190).
6. f) Parada sahtecilik (madde 197), para ve kıymetli damgaları imale yarayan araçların üretimi ve ticareti (madde 200), mühürde sahtecilik (madde 202).
7. g) Fuhuş (madde 227).
8. h) (Mülga : 26/6/2009 – 5918/1 md.)
9. i) Deniz, demiryolu veya havayolu ulaşım araçlarının kaçırılması veya alıkonulması (madde 223, fıkra 2, 3) ya da bu araçlara karşı işlenen zarar verme (madde 152) suçları.

(2) (Ek ikinci fıkra: 29/6/2005 – 5377/3 md.) İkinci Kitap, Dördüncü Kısım altındaki Üçüncü, Dördüncü, Beşinci, Altıncı ve Yedinci Bölümlerde yer alanlar hariç; birinci fıkra kapsamına giren suçlardan dolayı Türkiye’de yargılama yapılması, Adalet Bakanının talebine bağlıdır

(3) Birinci fıkranın (a) ve (b) bentlerinde yazılı suçlar dolayısıyla yabancı bir ülkede mahkûmiyet veya beraat kararı verilmiş olsa bile, Adalet Bakanının talebi üzerine Türkiye’de yargılama yapılır.

 

• Türk kanunlarına göre suçun aşağı sınırı en az 1 yıl hapis cezasını gerektirmelidir. (Aşağı sınırı 1 yıldan az hapis cezasını gerektiriyor ise yargılama yapılması zarar görenin veya yabancı hükümetin şikayetine bağlıdır. Bu durumda şikâyet, vatandaşın Türkiye’ye girdiği tarihten itibaren 6 ay içinde yapılmalıdır.)
• Fail, Türkiye’de bulunmalıdır.
• Bu suçtan dolayı yabancı ülkede hüküm verilmemiş olmalıdır.
• Suç, Türkiye’de kovuşturulabilir olmalıdır. (Örneğin zamanaşımına, genel affa vs. uğramamış olmalıdır.)

 

3. Mağdura Göre Şahsilik İlkesi.

Ceza kanunu devletin vatandaşlarına karşı işlenen suçlara karşı uygulanır. Yurtdışında yabancı tarafından Türk vatandaşlarına karşı işlenen bazı suçlara Türk Kanunları uygulanır.

 

TCK Madde 12

 

(1)Bir yabancı, 13 üncü maddede yazılı suçlar dışında, Türk kanunlarına göre aşağı sınırı en az bir yıl hapis cezasını gerektiren bir suçu yabancı ülkede Türkiye’nin zararına işlediği ve kendisi Türkiye’de bulunduğu takdirde, Türk kanunlarına göre cezalandırılır. Yargılama yapılması Adalet Bakanının istemine bağlıdır.

 

(2) Yukarıdaki fıkrada belirtilen suçun bir Türk vatandaşının veya Türk kanunlarına göre kurulmuş özel hukuk tüzel kişisinin zararına işlenmesi ve failin Türkiye’de bulunması halinde, bu suçtan dolayı yabancı ülkede hüküm verilmemiş olması koşulu ile suçtan zarar görenin şikayeti üzerine fail, Türk kanunlarına göre cezalandırılır.

 

 

4. Koruma İlkesi.

 

Ceza kanunu, devlete karşı işlenen suçlara uygulanır. Yurtdışında yabancı tarafından Türkiye’ye karşı işlenen bazı suçlara Türk Kanunları uygulanır.

 

TCK Madde 12

 

(1)Bir yabancı, 13 üncü maddede yazılı suçlar dışında, Türk kanunlarına göre aşağı sınırı en az bir yıl hapis cezasını gerektiren bir suçu yabancı ülkede Türkiye’nin zararına işlediği ve kendisi Türkiye’de bulunduğu takdirde, Türk kanunlarına göre cezalandırılır. Yargılama yapılması Adalet Bakanının istemine bağlıdır.

 

(2) Yukarıdaki fıkrada belirtilen suçun bir Türk vatandaşının veya Türk kanunlarına göre kurulmuş özel hukuk tüzel kişisinin zararına işlenmesi ve failin Türkiye’de bulunması halinde, bu suçtan dolayı yabancı ülkede hüküm verilmemiş olması koşulu ile suçtan zarar görenin şikayeti üzerine fail, Türk kanunlarına göre cezalandırılır.

 

TCK’nın 12/1-2. Maddesinin uygulanma şartları:

• Fail yabancı olmalıdır.
• Suç, TCK’nın 13. Maddesinde yazılı suçlardan olmamalıdır.
• Türk kanunlarına göre suçun aşağı sınırı en az 1 yıl hapis cezasını gerektirmelidir.
• Mağdur Türkiye, Türk vatandaşı veya Türk Kanunlarına göre kurulmuş özel hukuk tüzel kişisi olmalıdır.
• Fail Türkiye’de bulunmalıdır.
• Mağdur Türkiye’de ise yargılama yapılması Adalet Bakanının talebi, Türk vatandaşı veya Türk kanunlarına göre kurulmuş özel hukuk tüzel kişisi ise suçtan zarar görenin şikayeti bulunmalıdır.
• Mağdur, Türk vatandaşı veya Türk kanunlarına göre kurulmuş özel hukuk tüzel kişisi ise yabancı ülkede hüküm verilmemiş olmalıdır. Mağdur Türkiye ise, yabancı ülkede hüküm verilmiş olsa bile yabancı hakkında Adalet Bakanının istemi üzerine Türkiye’de yeniden yargılama yapılır.

 

5. Evrensellik İlkesi.

 

Evrensellik ilkesinde ceza kanunu nerede, kim tarafından ve kime karşı işlendiğine bakılmaksızın tüm suçlara uygulanır. Yurt dışında yabancı tarafından yabancıya karşı işlenen bazı suçlarda Türk kanunlarının uygulanması mümkündür. Yine bazı suçlarda kime karşı işlenirse işlensin Türk kanunları uygulanır.

 

TCK Madde 12/3

 

(3) Mağdur yabancı ise, aşağıdaki koşulların varlığı halinde fail, Adalet Bakanının istemi ile yargılanır:

 

1. a) Suçun, Türk kanunlarına göre aşağı sınırı üç yıldan az olmayan hapis cezasını gerektirmesi

 

1. b) Suçluların geri verilmesi anlaşmasının bulunmaması veya geri verilme isteminin suçun işlendiği ülkenin veya failin uyruğunda bulunduğu devletin hükûmeti tarafından kabul edilmemiş olması.

 

TCK Madde 12/3’ün uygulanabilmesinin şartları:

 

• Fail ve mağdur yabancı olmalıdır.
• Suç, Türk kanunlarına göre aşağı sınırı en az 3 zene hapis cezasını gerektirmelidir.
• Adalet Bakanının talebi olmalıdır.
• Fail, yabancı ülkeye geri verilmemiş olmalıdır.
• Fail, Türkiye’de bulunmalıdır.

 

 

 

Yabancı kanunun göz önünde bulundurulması

 

TCK Madde 19

(1) Türkiye’nin egemenlik alanı dışında işlenen suçlar dolayısıyla Türkiye’de yargılama yapılırken, Türk kanununa göre verilecek olan ceza, suçun işlendiği ülke kanununda öngörülen cezanın üst sınırından fazla olamaz.

(2) Ancak suçun;

1. a) Türkiye’nin güvenliğine karşı veya zararına olarak,
2. b) Türk vatandaşına karşı ya da Türk kanunlarına göre kurulmuş özel hukuk tüzel kişisi zararına olarak,

İşlenmesi durumunda, yukarıdaki fıkra hükmü uygulanmaz.

Yani bu kural ancak faile göre şahsilik veya evrensellik ilkesinin uygulandığı durumlarda geçerli olabilir.

 

 

 

Cezadan mahsup

TCK Madde 16- (1) Nerede işlenmiş olursa olsun bir suçtan dolayı, yabancı ülkede gözaltında, gözlem altında, tutuklulukta veya hükümlülükte geçen süre, aynı suçtan dolayı Türkiye’de verilecek cezadan mahsup edilir.

 

 

 

İlgili makalemizde Ceza Kanununun Yer Bakımından Uygulanması konusunu işledik. Daha detaylı bilgi için profesyonel ekibimizle iletişime geçebilirsiniz.