7244 Sayılı Kanun’un İş Hukukuna Etkisi
Bu araştırmamızda 7244 sayılı kanunla 4857 sayılı İş Kanunu’na ve 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu’na eklenen geçici maddeler ve bu maddeler doğrultusunda değişikliğe uğrayan kısa çalışma ödeneği, ücretsiz izin ve fesih yasağı kavramları incelenecektir.
Fesih Yasağı
İş Kanunu geçici madde 10 düzenlemesi “…her türlü iş veya hizmet sözleşmesi, bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren üç ay süreyle 25 inci maddenin birinci fıkrasının (II) numaralı bendinde ve diğer kanunların ilgili hükümlerinde yer alan ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller ve benzeri sebepler dışında işveren tarafından feshedilemez…” şeklindedir.
İlgili düzenlemeye göre 17.04.2020 tarihinden itibaren 3 ay süre ile iş akdi, işveren tarafından yalnızca ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırılık nedeniyle feshedilebilecektir. İşverenin bu süre zarfında bildirimli fesih, 25/I sağlık sebepleri ile derhal haklı fesih ya da 25/III zorlayıcı sebep nedeniyle derhal haklı fesih imkanı bulunmamaktadır. Kanun metninde yer verilen 3 aylık süre Cumhurbaşkanı tarafından 6 aya kadar uzatılabilecektir.
Fesih yasağı kapsamı oldukça geniş tutulmuştur bu doğrultuda hem İş Kanunu kapsamında kalan tüm işçilerin hem de diğer kanunlar kapsamında kalan işçilerin iş sözleşmeleri ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırılık hali hariç feshedilemeyecektir.
Fesih yasağına uymayan işveren, iş akdi kanun hükmüne aykırı şekilde feshedilen her bir işçi için brüt asgari ücret tutarında idari para cezasına mahkum edilecektir. İşverenler, idari para cezası dışında bu sürede yapılan fesih geçersiz olduğundan işe iade, kıdem ve ihbar tazminatı talepleriyle de karşılaşabilecektir.
İşverenin Ücretsiz İzne Çıkarma Hakkı
Eski tarihli açıklamalarımızda da yer verdiğimiz üzere, ücretsiz izin uygulaması çalışma koşullarında esaslı değişikliğe sebebiyet verdiğinden işçinin yazılı onayı olmadan ücretsiz izin uygulanamamaktaydı. Ancak 7244 sayılı kanunla İş Kanunu’na eklenen geçici madde 10 düzenlemesiyle birlikte işverene sınırlı bir süre için işçiyi ücretsiz izne gönderme imkanı tanınmıştır.
17.04.2020 tarihinden itibaren yukarıda açıklanan fesih yasağının uygulandığı süre boyunca işveren, işçinin onayı aranmaksızın ücretsiz izin uygulayabilecektir ve ücretsiz izin uygulamasında onayının alınmamış olması işçiye haklı nedenle fesih imkanı vermeyecektir. Ancak unutulmamalıdır ki ücretsiz izin süresi fesih yasağı süresiyle sınırlı olacaktır. Mevcut durumda 3 ay – Cumhurbaşkanı tarafından uzatılırsa 6 ay – sonunda ücretsiz izin son bulacaktır. Sürenin sona ermesinden itibaren işverenin ücret ödeme yükümlülüğü başlayacaktır bu tarihten sonra da ücretsiz izin uygulamasına devam edilmek isteniyorsa işçinin yazılı onayının alınması zorunlu olacaktır.
İşveren tarafından ücretsiz izne ayrılan işçiye fesih yasağı devam ettiği ve İşsizlik Sigortası Kanunu geçici madde 24’te sayılan diğer şartları sağladığı müddetçe günlük 39,24 TL ödeme yapılacaktır. Bu ödeme için işverenin herhangi bir sorumluluğu olmayıp ödemeler işsizlik fonundan yapılacaktır. İşçinin hak kazanmış olduğu 39,24 TL’den yalnızca damga vergisi kesintisi yapılabilecektir. Ücretsiz izinli olanların genel sağlık sigortası primleri işsizlik sigortası fonundan karşılanacaktır.
Bu doğrultuda ücretsiz izne ayrılarak günlük 39,24 TL ücret desteğinden yararlanan işçinin fiilen çalıştırıldığının tespiti halinde işverene, bu şekilde çalıştırılan her işçi ve çalıştırıldığı her ay için ayrı ayrı olmak üzere fiilin işlendiği tarihteki aylık brüt asgari ücret tutarında çalışma ve iş kurumu il müdürlüklerince idari para cezası uygulanır ve ödenen nakdi ücret desteği ödeme tarihinden itibaren işleyecek kanuni faizi ile işverenden tahsil edilir.
Ücretsiz İzne Çıkartılan, Kısa Çalışma Ödeneğinden Faydalanamayan ve 15.03.2020 Tarihinden Sonra İş Akdi Feshedilen İşçilere Sağlanacak Olan Ücret Desteği
İşsizlik Sigortası Kanunu’nun geçici madde 24 düzenlemesi ile işçilere günlük 39,24 TL ücret desteği sağlanmıştır. Bu doğrultuda;
- İşveren tarafından ücretsiz izne ayrılan ve kısa çalışma ödeneğinden yararlanamayan işçiler,
- 15/3/2020 tarihinden sonra iş sözleşmesi İşsizlik Sigortası Kanunu’nun 51. maddesinde belirtilen şekilde feshedilen ve İşsizlik Sigortası Kanunu’nun diğer hükümlerine göre işsizlik ödeneğinden yararlanamayan işçiler herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşundan yaşlılık aylığı almamak koşuluyla günlük 39,24 TL ücret desteğinden faydalanacaktır.
Kanun metninin yayımlanmasıyla beraber günlük 39,24 TL ücret desteği için ücretsiz izin tek başına yeterli mi yoksa bunun yanında kısa çalışma ödeneğinden yararlanma koşullarına sahip olmama birlikte mi aranacak tartışması meydana çıkmıştır. Bir görüşe göre; işçinin kısa çalışma ödeneğinden yararlanmaması gerekli ve yeterlidir. Kısa çalışma ödeneğinden yararlanmamasının nedeni işverenin başvurusuna rağmen işçinin hak koşullarını sağlamaması olabileceği gibi, işverenin hiç başvurmamış olması da olabilir. Diğer görüş ise işveren tarafından başvurunun yapılmış olması şartını aramaktadır. Şüphesiz uygulamanın ilerlemesi ile bu tereddüt giderilecektir.
İşçilerin hak kazanmış olduğu ücret desteğinden yalnızca damga vergisi kesintisi yapılacak olup genel sağlık sigortası primleri işsizlik fonundan ödenecektir. Ücretsiz izin süresi çalışma süresinden sayılmayacağından kısa ve uzun vadeli sigorta primlerinin ödenmesi söz konusu olmayacaktır.
Ücretsiz izinde alınacak olan ücret desteği için başvurular işveren online olarak nakdi ücret desteği başvuru sistemi üzerinden yapılacaktır. Bildirimler ücretsiz izin verilen her ay için ayrı ayrı olmak üzere, ücretsiz iznin verildiği ayı takip eden ayın üçüne kadar yapılabilecektir.
Kısa Çalışma Başvurusunun Akabinde Uygunluk Tespiti ve Onay Beklenmeksizin Kısa Çalışma Ödemelerinin Yapılması
İşsizlik Sigortası Kanunu’nun geçici madde 25 düzenlemesi ile mevcut dönemde başvuruların yığılmış olması nedeniyle işveren ve işçilerin mağdur edilmemesi amacıyla, Covid-19 sebebiyle işverenlerin yaptıkları zorlayıcı sebep gerekçeli kısa çalışma başvuruları için, uygunluk tespitinin tamamlanması beklenmeksizin, işverenlerin beyanı doğrultusunda kısa çalışma ödemesi gerçekleştirilecektir. Ancak unutulmamalıdır ki yapılan bu düzenleme ile kısa çalışma başvurularının doğrudan kabul edileceği anlamı çıkarılmamalıdır, iş müfettişleri tarafından daha sonradan yapılan inceleme ile başvurunun gerekli şartları sağlamadığının tespit edilmesi halinde başvuru reddedilebilecektir.
İşverenin hatalı bilgi ve belge vermesi nedeniyle yapılmış olan fazla ve yersiz ödemeler ise yasal faizi ile işverenden tahsil edilecektir. İşverene başvurulabilmesi için fazla ve yersiz ödemeye işverenin sebebiyet vermiş olması şarttır.
