Yabancı devlet vatandaşlarının Türkiye’ye vize almadan girebilmeleri ve muafiyet süresi içinde ülkede kalabilmeleri vize muafiyeti olarak kabul edilmektedir. Vize muafiyeti kapsamında yurda gelen yabancı devlet vatandaşları, her 180 gün içinde 90 gün Türkiye’de ikamet izni almadan kalma imkanına sahiptir. Göç İdaresi Genel Müdürlüğü’nün verdiği güncel rakamlara göre Türkiye’nin vize muafiyeti tanıdığı 90 ülke bulunmaktadır. Vize muafiyeti iç hukuk kurallarından, Türkiye’nin taraf olduğu ikili ya da çok taraflı antlaşmalardan ya da belli ülke vatandaşlarının Türkiye’ye gelmeleri için vize almaktan muaf olduğu Cumhurbaşkanı Kararlarından kaynaklanabilir.
- İç Hukuk Kurallarıyla Vize Muafiyeti
1a. Türkiye’ye giriş yapacağı tarih itibariyle, geçerli ikamet veya çalışma izni bulunan yabancılar vize almaktan muaftır. Yani ülkede ikamet ve çalışma izni almış olan kişilerin, ülkeye dönüşte ikinci bir kontrolden geçirilmelerine gerek yoktur.
1b. Vatansız olan veya vatandaşlık durumları muntazam olmadığı için Türkiye’de ikamet ve seyahat bakımından fiilen vatansızlara uygulanan işlemlere tabi tutulmasında İçişleri Bakanlığınca zorunluluk görülen kişilerin uluslararası alanda seyahat edebilmeleri için yabancılara mahsus damgasını taşıyan pasaport verilebilir. Bu pasaportlar Türkiye’ye yalnız bir giriş ya da yalnız bir çıkış için verilebileceği gibi, bir çıkış bir giriş için de verilmektedir. Yabancılara mahsus damgasını taşıyan pasaport sahiplerinden, ülkeye dönüş izni veren ve geçerliliklerin yitirmemiş pasaport sahipleri, Türkiye’ye girebilmek için vize almak zorunda değildirler.
1c. Özel statülü yabancılar kapsamında olan, doğumla Türk vatandaşı olup da yetkili makamlardan izin alarak Türk vatandaşlığından çıkan kişiler vize almak zorunda değildir.
- Uluslararası Antlaşmalarla Vize Muafiyeti Tanınması
Vize muafiyeti ile ilgili imzaladığımız 2 önemli uluslararası antlaşma bulunmaktadır.
2a. 1963 Tarihli Ankara Antlaşması: Türkiye ile Avrupa Ekonomik Topluluğu arasında imzalanan bu anlaşma 1964 yılında yürürlüğe girmiştir. Daha çok ticaret ve gümrük birliği hakkında olan bu antlaşmada bireysel haklara yönelik de hükümler mecuttu. Anlaşmanın yürürlüğe girmesinden sonra Türk vatandaşlarının AB ülkelerine vizesiz girebileceğine ilişkin hüküm eklenmişse de bu hüküm hiç uygulanmamıştır.
2b. Avrupa Konseyi Üyesi Devletler Arasında Kişilerin Seyahatleri ile İlgili Avrupa Antlaşması: Bu antlaşma ile üye ülkelerin, kazanç paylaşma amacı olmaksızın her 180 gün içinde 90 güne kadar taraf devlet ülkelerine vizesiz girmesi kararlaştırılmıştır. Türkiye bu antlaşmaya 1961 yılında taraf olmuştur. 1980’li yıllarda ülkede yaşanan darbenin getirdiği siyasi, sosyal ve ekonomik şartlar nedeniyle Türk vatandaşları Avrupa ülkelerine yoğun şekilde göç etmeye başlamışlardır. Bu gelişmelerden sonra sözleşme askıya alınmış olup hala yürürlükte olmasına rağmen Türkiye bu haklardan yararlanamamaktadır.
2c. Türkiye vize muafiyeti konusunda pek çok ikili ve çok taraflı uluslararası antlaşmalar imzalamıştır. Yakın tarihli bir örnek vermek gerekirse; 25 Şubat 2020 tarihine Bakü’de imzalanan “Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ile Azerbaycan Cumhuriyeti Hükümeti Arasında Karşılıklı Vize Muafiyetine Dair Antlaşma” ile Azerbaycan vatandaşları ve Türk vatandaşlarının karşılıklı seyahatlerde vize muafiyetine tabi oldukları kararlaştırılmıştır.
- Cumhurbaşkanı Kararları
Cumhurbaşkanı Kararı ile çeşitli ülkeler vize muafiyeti kapsamına alınmıştır. En son 2181 Karar Sayılı 1 Mart 2020 tarihli Cumhurbaşkanı Kararı ile Avusturya Cumhuriyeti, Belçika Krallığı, Büyük Britanya ve Kuzey İrlanda Birleşik Krallığı, Hırvatistan Cumhuriyeti, Hollanda Krallığı, İrlanda Cumhuriyeti, İspanya Krallığı, Malta Cumhuriyeti, Norveç Krallığı, Polonya Cumhuriyeti ve Portekiz Cumhuriyeti’nin umuma mahsus pasaport hamili vatandaşlarının Türkiye’ye yapacakları her 180 gün içinde azami 90 gün ikamet süreli turistik amaçlı seyahatlerinde ve transit geçişlerinde vize muafiyeti sağlanmıştır.
